Tuncay ALTUNOÐLU

Ýlçe Müdürü

2005-2006 YILI TARIM VE HAYVANCILIK ÇALIÞMA RAPORU

            1-) TEÞKÝLAT YAPISI        : Tarým Ýlçe Müdürlüðümüzde 2 adet Ziraat Mühendisi,bir tanesi  (Ýlçe müdürü), 1 adet Veteriner Hekim, 1adet Ziraat Teknikeri, 2 adet Makine Teknisyeni  2 adet büro memuru, 1adet yardýmcý hizmetler memuru, 2 adet  kadrolu iþçi   çalýþmakta olup toplam Ýlçe Müdürü dahil 11 personel vardýr. Ýlçe Müdürlüðümüzdeki idari personel ve yardýmcý hizmetler personeli yeterli olduðu halde teknik ve saðlýk personeli sayýsý yetersizdir. Ýlçe Müdürlüðümüz hizmetlerinin daha verimli yürütülebilmesi için en az   2 adet Ziraat teknisyeni veya teknikeri ve 2 adet Veteriner Saðlýk Teknisyenine ihtiyaç vardýr.

Güzelyurt Beldemizde ve Kurþunlu Beldemizde 1 er adet Tarým Danýþmalarý görev yapmaktadýrlar.

2)- TARIMSAL AÇIDAN MEVCUT  DURUM    : Malatya’ da yaklaþýk 7 milyon kayýsý aðacýndan her yýl 250-300 bin ton yaþ kayýsý üretimi yapýlmaktadý, elde edilen yaþ kayýsýnýn büyük bölümü kükürtlendikten sonra kurutulmaktadýr. Yýllýk 50-120 bin ton kuru kayýsý üretiminin %90-95 ‘ lik gibi çok önemli bölümü yaklaþýk 100 ülkeye ihraç edilerek yýlda 150-200 milyon dolar arasýnda döviz elde edilmektedir. Kayýsý ekonomisine yaptýðý katký nedeniyle bugün Malatya ilinin vazgeçilmez ürünüdür.

    49 adet köyü bulunan Ýlçemizin yüzölçümü 1.786.860 Da. dýr. Denizden yüksekliði 1075 metre olup,son derece engebeli bir arazi yapýsýna sahiptir,yýllýk yaðýþ ortalamasý 340 mm. DÝE. Yaðýþlar mevsim itibariyle kýþ ve ilkbahar döneminde yaðmaktadýr. Yaðýþ durumu Tarýmsal Üretim miktarýný belirleyen en önemli faktörlerdendir.        2005  Yýlý içerisinde Çiftçi Kayýt Sistemi  – Doðrudan Gelir Desteði çalýþmalarý kapsamýnda  4422 adet çiftçimizin kaydý yapýlmýþ olup, Çiftçilerimize ait çiftçi kayýt formlarý ve baþvurularý kabul edilerek veri giriþleri yapýlmýþtýr.

Ýlçemiz yüzölçümünün %18.9’u tarým alaný,  % 51.33’ ü  çayýr-mera ve fundalýk – ormanlýk,  %29.8’lik alan ise kültür dýþý ( taþlýk,kayalýk,yerleþim alanlarý,su satýhlarý) alandýr.

            Ýlçemiz Merkez ve Köylerinde meyve vermeyen toplam 290.000 adet kayýsý, 9.500 adet ceviz, 2.000  adet elma ve 5.200 adet armut aðacý bulunmaktadýr. Meyve ve bað alanlarý toplam 81.300 dekar,toplam tarým alanlarýnýn (338.030 da.) %24‘nü oluþturmaktadýr. Toplam tarým alanýnýn %75.6 sýný (255.600 da. ) tarla alaný ve % 0.33 sini (1.130 da.) sebze alanýný oluþturmaktadýr.

Ýlçemiz merkez ve köylerinde meyve üretimi bakýmýndan kayýsý birinci sýrayý almakta ve en önemli gelir kaynaðýný teþkil etmektedir. Kayýsýcýlýkla ilgili son beþ yýlýn istatistik bilgileri aþaðýya çýkarýlmýþtýr.

Meyve Türü  :      Ürün veren Að. Adedi :        Üretim(Ton) :     Verim Kg/Aðaç) :    

Kayýsý (2001)                  550.000                               24.750                        45 

            Kayýsý (2002)                  590.000                               16.250                        28  

Kayýsý (2001)                  625.000                               21.875                        35 

Kayýsý (2004)                  675.000                                 8.100                        12 

Kayýsý (2005)                  705.000                              45.825                          65

Ýlçemiz kayýsý üretimindeki verim düþüklüðünün en önemli sebebi çiçek ve körpe çaðla  döneminde meydana gelen ilkbahar geç donlarýdýr. Ayrýca Ýlkbahar mevsiminde havalarýn yaðýþlý geçmesinden dolayý çiçek monilyasý   hastalýðý büyük hasar vermektedir. 

2003 Yýlýnda Ýlçemiz Güzelyurt Beldesinde 1 adet örnek kükürtleme odasý yapýlmýþtýr.

            Hekimhan ilçemizde üretilen ürünlerin bazý ürünlerin 2005 yýlý itibariyle il bazýnda % oranlarý aþaðýda belirtildiði þekildedir.

3 - ) ÇÝFTÇÝLERÝN TARIMSAL ÜRÜNLER MEYVE VE TAHIL ÜRETÝME BAZINDA KARÞILAÞILAN SORUNLAR

a-) KAYISI    :

            Bugün kayýsý yetiþtiriciliðinde ülkemizin iki temel  sorunu vardýr.

                                      I.      ilkbahar geç donlarýnýn neden olduðu ürün kayýplarýdýr. Çiçek veya küçük meyve dönemine rastlayan ilkbahar geç donlarý, diðer meyve türlerine göre daha erken çiçek açýp geliþmeye baþlayan kayýsý aðaçlarýnda önemli zararlar vermektedir. Bazý yýllar, kayýsý rekoltesini ilkbahar geç donlarý tayin etmektedir.

                                     II.      Özellikle ilkbahar geç donlarýnýn zarar vermediði yýllarda ürünün bol olmasýna baðlý olarak pazarlamada yaþanan sýkýntýlardýr. Kuru kayýsý rekoltesinin yüksek olduðu yýllar bir kilogram kuru kayýsýnýn ihraç fiyatý üç dolardan bir dolara kadar düþmektedir. Türkiye dünya kuru kayýsý üretimi ve ve ihracatýnda  birinci sýrada yer almasýna karþýlýk yaþ kayýsý ihracatý oldukça düþük olup yýllýk 3-5 bin ton arasýnda arasýn da deðiþmektedir.

            Kayýsý yetiþtiriciliðinde; bahçe tesisinde  fidan döneminde taçlandýrmanýn yüksekten yapýlmasý,kayýsý aðacýna verilecek kimyasal gübre miktarý ve aðaca verilme þeklinin  yanlýþ uygulanmasý,kimyasal ilaç dozlarýnýn yanlýþ hazýrlanmasý ve uygulamanýn zamanýnda yapýlmamasý, sulama zamaný , sulama aralýklarý ve verim budamasý  konularýnda uygulama eksikliði görülmüþtür. Ayrýca ilçemizde kayýsý pazarlamacýlýðý konusunda bir çiftçi birliði oluþumu bulunmamasý önemli bir eksikliktir.

Kayýsýda yaþanan sorunlar þu þekildedir.

a)     %54 Pazar,

b)     %19 aþýrý kükürt,

c)      %14 ilkbahar geç donlarý,

d)     %13 hastalýk ve zararlýlar þeklinde olmaktadýr.

 Bugün ve gelecekte kayýsýnýn en büyük sorunu pazarlama da yaþanan sorunlar ve gelecekte yeni pazarlarýn bulunamamasýdýr. Üretimde yaþanan sorunlar ilkbahar geç donlarý ve bazý yýllar önemli kayýplara yol açan hastalýk ve zararlýlardýr.

Kaysýnýn son yýllarda ekonomik deðerinin düþük olmasýndan dolayý Ýlçemizde de alternatif tarým ürünlerine yönelim olmuþtur ve bu ürünlerin baþýnda da Hekimhan cinsi ceviz gelmektedir. Fakat Ýlçemizde ceviz fidancýlýðý yapýlmadýðýndan aþýlý ceviz fidanlarý dikilmemektedir tohumdan yetiþtirilen yerli çeþitlerin kullanýlmasý,gerekli zirai mücadelenin yapýlmamasý nedeniyle antraknoz hastalýðýndan dolayý verim düþüklüðü olmaktadýr.                           

Ýlçemiz için Hekimhan cinsi kaliteli aðaçlarda alýnacak kalemlerle yapýlacak aþýlamalar sonucu elde edilecek fidanlarla yapýlabilecek ceviz üretimi hem çok yüksek verimli olacak  hemde ulusal piyasada çok iyi tanýnan bu çeþit meyvenin pazarlama problemi olmayýp yüksek bir gelir kaynaðý olacaktýr.

            Bunun için Devlet fidanlýklarý, özel fidanlýklarýn veya ilçemiz çiftçilerinin aþýlý Hekimhan cinsi ceviz fidaný yetiþtirmeleri gerekmektedir.

b-) ARMUT   :

            Ýlçemiz genelinde armutlarýn büyük kýsmý düþük verimli yerel çeþitlerdir. Armut aðaçlarýndan ateþ yanýklýðý hastalýðý verim düþüklüðünün en önemli nedenidir.

c-) BAÐCILIK          :

            Baðlarda teknik bir yetiþtiricilikten ziyade geleneksel üretim usulleri etkili olmaktadýr. Kimyasal üretime gerekli önem verilmemektedir. Pazar imkaný ilçe dahilinde sýnýrlýdýr. Belirtilen bu sebeplerden dolayý verim olumsuz yönde etkilenmektedir. Yine ilçemiz alternatif tarým yönetimi olarak yüksek terbiye sistemli baðcýlýk geliþtirmelidir.

d-) TAHIL ÜRETÝMÝ            :

            Buðday ve arpa üretiminde gübreleme ve toprak iþleme yeterince bilinçli yapýlmamaktadýr. Nohut üretiminde yerel çeþitler kullanýlmakta, yerel çeþitlerin antraknoz hastalýðýna dayanýksýz olduðundan dolayý ekim döneminden sonra yaðýþlý geçen yýllarda verim kaybý olmaktadýr.

e-) NOHUT   :

            Nohut da ilçemizde yetiþtirilen bir tarla ürünü olup, yýllardýr ayný tohumlu kullanýldýðý için verim düþüklüðü meydana gelmiþtir. Nohutta hibrit tohum kullanýlarak ve gerekli zirai mücadele yapýlarak verim artýþý saðlanabilir. Müdürlüðümüz tarafýndan 2005 yýlý ilkbahar da çiftçilerimize ekimini saðlamak için hibrit tohumluk  temin edilerek ekimi saðlanmýþtýr.

            Ýlçemizde sulama suyu kaynaklarýnýn çok sýnýrlý olup, sulanabilen alanlarda kayýsý yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr. Bu sebeple kayýsýcýlýðýn dýþýndaki sulu  tarým çok az yapýlmaktadýr.

Yukarda sýralanan tüm problemlerin çözümü amacýyla Tarým Ýlçe Müdürlüðümüz imkanlarý dahilinde çiftçilerimize yönelik her türlü eðitim ve yayým çalýþmalarý yapýlmakta olup, kayýsýda kükürt oranýnýn %0.2 nin altýna düþürülmesi amacýyla 2004 ve 2005 yýllarý hasat mevsiminde çiftçilerle birebir ilgilenmek üzere 2 adet kükürtleme danýþmaný ilçemiz ve köylerinde görevlendirilmiþ olup, gerekli yayým çalýþmalarýný yapmýþlardýr.

4- ) Kayýsýda Pazarlamayla  ilgili sorunlar ve çözüm önerileri

Pazarlamaya iliþkin sorunlarý taze ve kuru kayýsý olmak üzere iki aþamada ele almak gerekmektedir. Bu amaçla taze ve kuru kayýsýda ortaya çýkan pazarlama sorunlarý incelenmiþ ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri aþaðýda belirtilmiþtir.

1)     Üretilen kayýsýnýn kurutmalýk çeþitler olmasý (Hacýhaliloðlu, kabaaþý vb) ve pazara götürülen kayýsýlarýn sadece (l.sýnýf) olanlarýnýn satýlmasý ve bozulma riski nedeniyle taze kayýsý satýþýný pek tercih etmemektedir.

2)     Üretilen taze kayýsýnýn kaliteli olanlarýnýn satýlmasý ve geriye kalanlarýn kurutularak deðerlendirilmesi durumunda, kalitesiz kuru kayýsý üretiminin söz konusu olduðunu, bu sebeple, pazarlamada  önemli sorunlarla karþýlaþtýklarý bilinmektedir. Bu durum ise, iþletmelerin pazarý ve getirisi daha fazla olan kuru kayýsý üretimi yapmalarýna yol açmýþtýr.  Nitekim, yeni tesis edilen kayýsý bahçelerinde, pazarýn bu yönü ve “ Ne satýlacaksa o üretilir” prensibi dikkate alýnarak, kurutmalýk çeþitlerin yetiþtirilmesine aðýrlýk verilmektedir.

3)     Soðuk hava depolarýnýn bulunmamasý nedeniyle, taze kayýsýnýn muhafazasýnýn mümkün olmadýðý  bilinmektedir. Bu durum ise, taze kayýsý satýþýndan caydýran önemli bir etken olmaktadýr.

4)     Taze kayýsý taþýma masraflarýnýn yüksek olmasýdýr. Verimi yüksek, iri meyveli ve dayanýklý olan çok kaliteli taze kayýsý çeþitleri (Hasanbey vb) yetiþtirilmektedir. Mevcut olan bu potansiyel iyi deðerlendirildiði takdirde, taze kayýsý içinde bir Pazar ortamý yaratmak mümkündür. 

5)     Taze kayýsý iþleme tesislerinin kurulmasý ile taze kayýsý için bir talep yaratýlacaktýr ve kuru kayýsýda yaþanan pazarlama sorunlarý giderilecektir. Bu amaçla, taze kayýsý iþleme tesislerinin kurulmasý yönünde teþvikler verilmelidir.

6)     Ýþletmelerin taze kayýsý pazarlamasýnda karþýlaþtýðý sorunlardan birisi ise ambalajlamadýr. Ancak, ambalajlama yapýlmasa bile, meyve hasatýnýn çok özenle yapýlmasý (özellikle hasadýn elle yapýlmasý) ve kayýsýlarýn yerleþtirildiði kaplarýn düzgün olmasý önemli bir husustur.

7)     Taze kayýsýda ortaya çýkan pazarlama sorunlarýnýn çözüme ise reklamladýr.

Kuru kayýsý pazarlamasýnda önemli olarak görülen diðer sorunlar ise,

a)      Pazar bulma zorluðu,

b)     tüccarlar arasýnda rekabetin olmamasý yada piyasanýn çok az sayýdaki tüccar tarafýndan yönlendirilmesi,

c)      ihracatýn az olmasý,

d)     kuru kayýsý satýþýnda alýcýlarýn ödeme þekli ve zamanýna uymamasý, ödeme þeklinin genellikle peþin olmamasý,

e)     kuru kayýsý ihracatçýlarýnýn ihracatta fiyatý düþürmeleri ve bu durumun üreticiye yansýmamasý,

f)        düþük fiyatla alým yapmak amacýyla, kalite dikkate alýnmadan üreticinin ürününe fiyat verilmesi.

            SERACILIK   : Hekimhan ilçemizde þimdiye kadar 7 adet sera kurulmuþ olup, bu seralardan sadece sarýkýz köyünde bulunan sera   faal durumdadýr. Diðer seralar ise hava þartlarýndan dolayý ve

                        5- ) HAYVANCILIK DURUMU :

            Ýlçemizde çevresel þartlar kültür ýrký hayvan yetiþtiriciliði açýsýndan  yeterince uygun olmadýðýndan gerek küçük baþ ve gerekse büyük baþ hayvan yetiþtiriciliðinde daha çok melez ve  yerli ýrk yetiþtirilmektedir.                                                          

 Müdürlüðümüz tarafýndan  yüksek verimli kültür ýrklarýnýn çoðaltýlmasý amacýyla suni tohumlama çalýþmalarý devam etmekte; Ýlçemizde besiciliði geliþtirmek amacýyla Hekimhan Tarým Kalkýnma Kooperatifi ile Ýl Müdürlüðümüzün ortak çalýþmalarý neticesinde 50 adet çiftçimize 2 dönem halinde toplam 1000 adet sýðýr 2005 yýlý içerisinde getirilmiþtir.

Hayvanýn Cinsi :    Yerli Irk  :               Kültür ýrk  :                   Melez   :

            Büyükbaþ                            1.770                           3.050                                2.045

           Küçükbaþ                          13.270                            2.950                                     -

            2005 Yýlýnda ilkbaharda 4400 Büyük ve küçük baþ hayvana þap aþýlamasý yapýlýrken, sonbaharda 1640 adet Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvana þap aþýlamasý yapýlýrken Temmuz – Aðustos aylarýnda 3500 adet koyuna antrax þarbon aþýsý yapýlmýþtýr.

Ýlçe merkezi ve ilçeye baðlý köylerde  Tarýmsal faaliyetler bitkisel ve hayvansal üretim olmak üzere ikiye ayrýlmýþtýr. Genellikle bitkisel üretim yapan çiftçilerimiz kayýsý ve ceviz yetiþtiriciliði yapmakta olup,  son yýllarda kayýsý fiyatlarýndaki gerileme ve ilçedeki çiftçilerin tarým arazilerini bilinçsiz deðerlendirmesi , kayýsýnýn haricindeki üretimin olmamasý ve bunun yaný sýra ceviz armut ve diðer meyvelerde üretimde azalmalar meydana gelmiþtir.

 Ýlçemizdeki hayvansal üretim faaliyetleri ise genellikle ev ihtiyacýný karþýlayacak kadar büyük baþ yetiþtiriciliði ve bazý köylerimizde hýzla azalan küçükbaþ hayvan yetiþtiriciliðinden ileri gitmemiþtir. Son zamanlarda kayýsýnýn deðer kaybetmesi  insanlarýmýzýn geçim kaynaðý olarak hayvancýlýða yönelmesine  neden olmuþtur.

Ýlçemizin 49 köyünde çiftçilik yapan köylülerimizin meyvecilik ve diðer tarým faaliyetleri dýþýnda geçim kaynaklarýndan biride hayvancýlýktýr.Ýlçemiz zengin mera , çayýr ve otlaklara sahiptir. Büyükbaþ sýðýr yetiþtiriciliðinde yerli ýrklar  aðýrlýklý olmakla birlikte kültür melezi ýrklar  ve kültür ýrklar da mevcuttur.

Tarým arazilerinin kýsýtlý olan köylerimiz hayvancýlýkla uðraþmaktadýrlar. Rakým olarak yüksek olan bu köylerimiz daha çok yerli hayvanlar kullanýlmaktadýr. Bu hayvanlar  kýþýn karlý mevsimleri (3 –4 ay) hariç yýlýn büyük bir bölümü dýþarýda otlatýlarak beslenmektedirler.Bu köylere örnek olarak Karapýnar, Taþoluk, Akmaðra,Basak, Aþaðýsýz, Yukarýsaz, Dikili, Çimenlik,Delihasanyurdu,Yukarý Selimli, köyleri sayýlabilir. 

Bahçe ve tarla bakýmýndan diðer köylere göre daha çok topraða ve imkanlara sahip olan yerleþim yerlerinde ise daha çok kültür ýrklarý ve melezleri hayvanlar  birer adet yetiþtirmektedirler.Bu tür hayvancýlýk yapan çiftçilerimize örnek olarak Güzelyurt Kocaözü Hasançelebi belde belediyeler ininde yaþayan vatandaþlarýmýzý sayabiliriz.

Yerli ýrklardan laktasyonda(bir saðým döneminde 300-3005 gün) 1000-1500kg süt elde edilmektedir. Kültür ýrklarýnda Montofon  ve Simental ýrklarý süt ve besi yönü geliþmiþ olduðundan kombine verimli hayvanlar olup Laktasyonda süt verimi 4000-5000kg civarýndadýr. Holþtayýn ýrký da süt verim yönü geliþen kültür  ýrký olup laktasyonda süt verimi 8000-9000kg civarýndadýr.

 Ýlçemiz genelinde büyük küçüklü  1900 adet iþletme bulunmaktadýr.Hayvancýlýk yapan 5900 adet Büyükbaþ sýðýr bulunmakta olup bunun 900 adeti Kültür ýrký, 2500 adeti Kültür Melezi ,2500 adeti Yerli ýrklardan oluþmaktadýr.

12300 adet  koyun 2700 adet kýl keçisi bulunmaktadýr. Küçük baþ hayvancýlýkta ise ak karaman ýrkýn koyunlarý ve kýl keçisi yetiþtiriciliði yapýlmaktadýr.2005 yýlý haziran ayýnda  ilçemiz Ýpek yolu belediyesi Akpýnar beldesinde 75 adet Saanen keçi yetiþtiriciliði projesi özel idare destekli %50 vatandaþ iþ birliði dahili  giriþimler sonucu Saanen keçisi getirilmiþ olup bölgeye adaptasyonu  saðlanmýþtýr.

 5- a)HAYVANCILIÐIN GELÝÞMESÝNDEKÝ SORUNLAR:

Ýlçemizde hayvancýlýðýn geliþmesi için aþaðýdaki sorunlarýn giderilmesi            gerekmektedir.

1-     Hayvan Islahý Çalýþmalarý:

Hayvan ýslah çalýþmalarýnýn en etkili yöntemi verimli SUNÝ TOHUMLAMA     hizmetidir. Suni tohumlamanýn bir çok faydasý vardýr. Verimli  ve bölgeye uyum saðlayan kültür ýrký hayvanlar elde edilmektedir. Bunun dýþýnda  tabi tohumlama boðalarý ile yapýlan tohumlamalarda  Genital yollarla geçen birçok hastalýklar (Brucella v.b.) görülmektedir. 

 Hayvan ýslahý  çalýþmalarýnýn yetersiz kalmasý çiftçilerimizi yerli ýrk boðalarla bilinçsiz bir þekilde kültür  ýrklarýyla birleþtirerek bu ýrklarýn  bozulmasýna sebep olmuþtur. Bu sebeplerden dolayý büyük baþlarda yeterli ilerlemeler saðlanamamýþtýr.

         Ýlçe Tarým Müdürlüðümüz tarafýndan 2004 yýlýnda atýlan 164 adet Suni Tohumlamadan 125 adet Kültür ýrký buzaðý elde edilmiþtir. 2005 yýlý Mayýs ayýna kadar  Tarým Ýlçe Müdürlüðümüz aðýrlýklý olarak Suni tohumlama hizmetleri yapýlýyordu. Ülkemizde suni tohumlama iþlemlerinin özel veteriner hekimlerine devredilmesinden sonra ilçemizde de  (Mayýs 2005) bu iþi özel veteriner hekimler almýþlardýr. Fakat vatandaþlarýmýzýn birçok defalar tohum attýrmalarýna raðmen hayvanlarýnýn kýsýr kaldýðýný ve yeterli verim elde edemediklerini bunun sonucunda da boðalar götürmek zorunda kaldýklarýný bildirmiþlerdir.

ÇÖZÜMÜ  :  Ýlçemizde Suni Tohumlama Çalýþmalarýný artýrmak kültür ýrký yüksek verimli   bölgeye uyum saðlayan buzaðýlar elde etmektir.

2-Yeterli miktarda Kaba yem ve kaliteli Kesif yem Üretiminin  Saðlanmasý:

Çiftçilerimizin hayvanlarýna yedirebilecek kaliteli yem bitkilerini üretmesi gerekmektedir.

Ýlçemiz dýþýndan gelen Yem Sanayi tarafýndan düþük kalitede üretilen kesif yemlerin (Besi,Süt yemleri) elinden kurtarmak için kalitesi yüksek kaba yem ve kesif yem  bitkilerini üretebilmek bölge hayvancýlýðýnýn hizmetine  sunmak.   

Bunun sebeplerine yeteri miktarda topraklarýn bilinçsiz kullanýmý ve sulanabilir arazinin azlýðýdýr..

               ÇÖZÜMÜ  :   Kaliteli kaba yem bitkisi olan Yonca fið korunga gibi yem bitkilerin daha da ekimini artýrarak Tarým bakanlýðý tarafýndan desteklenerek ve teþvikli üretimi  yapýlacaktýr.

Mera ve çayýrlarýn daha iyi bir þekilde ýslah edilmesi gerekmektedir. Erken dönemde otlatmalar önlenerek  meralarýn zarar görmesine engellenecektir.

               3-Hayvan Barýnaklarý: Ýlçemiz çiftçilerinin hayvan barýnaklarý eski tip köy ahýrlarýdýr. Yeni tip modern ahýrlar daha çok Kooperatifin  ahýrlarýnda yapýlmýþtýr.Yeni yapýlan ahýrlarýn asma çatý sistemli üst ve yanlardan Havalandýrma sistemli beton  altlýklar ve tahliye kanallarý  bulunan iþletmelerdir.

        ÇÖZÜMÜ :  Yeni kurulan iþletmelere Tarým Ýl ve Ýlçe Müdürlüklerinden hazýr 10’ar baþlýklý 20 ‘þer baþlýklý ahýr tip ve projeler alýnýp  uygun iþletme binalarý yapýlmasý saðlanmalýdýr.

               4-Hayvansal Ürünlerin pazarlamasýndaki Sorunlar:

               Süt Pazarlamadaki Aksaklýklar:  Ýlçemizde  Süt Toplama Birliðinin olmayýþý Ýlçemiz açýsýndan bir noksanlýktýr. Birkaç Ýneði olan çiftçilerimizin günlük süt üretimini yapmakta fakat toplayan bir birliðin olmayýþý Rantabl havancýlýðýn yapýlmamasýna neden olmaktadýr.   Günlük evinin ihtiyacý dýþýndaki sütü deðerlendirememek veya paraya çevirememek iþletmelerin verimliliðini  olumsuz etkilemektedir. Ama günlük  süt toplamayan bir iþletmenin varlýðý ilçe süt inekçiliðini 3-4 kat artýracaðý kanaatindeyim.

ÇÖZÜMÜ :  Devlet veya  Özel sektör  eliyle Süt Toplama Birlikleri Kurulmasý  ve iþletilmesi saðlanmalýdýr.

Besi Sýðýrcýlýðýndaki Aksaklýklar :  Hekimhan Tarýmsal Kalkýnma Kooperatifinin  50 adet üyesi den ibaret olan ve her ahýra 10’ar baþ olmak üzere toplam 500 baþ besi danasý kapasitelidir.  Besi baþlangýcýnda yeterli hayvanýn bölgemizde bulunmamasý dýþarýdan temini yoluna gidilmiþtir. Dýþarýdan getirmede Hayvanlarýn ulaþým ve soðuk mevsimde yolculuk esnasýnda olumsuzluklara neden olup hastalanmaya sebep olmuþtur. Besi iþletmelerinin yem teminindeki parasal sýkýntýlar yüzünden  merada  yaydýrmalarý sonucu istenilen verimi alamamalarýna sebep olmuþtur.

         Ýlçemiz köylerinde  ekstansif (merada yaydýrýlarak) besicilik yapýlmaktadýr. Bunlar piyasadan toplamýþ olduklarý melez hayvanlarý yaz mevsiminde yayarak(5-6 ay)  daha sonrada yeterli boya eriþtikten sonra yoðun ahýr besisine alarak sonuca ulaþmaktadýrlar.

         Ayrýca besi hayvanlarýnýn besi sonunda güvenilir tüccarlara pazarlamada    ayrýca bir sorundur.

         Geçmiþ yýllardaki kilo baþýna et teþviki vatandaþýmýzýn üretimi artýrma yönünden olumlu sonuçlar vermiþtir.

6) – ARICILIK  DURUMU  :

Ýlçemiz genelindeki mevcut bitki florasý  arýcýlýk  açýsýndan uygunluðuna raðmen  arýcýlýk yeterli düzeye gelebilmiþ deðildir. Bunun sebepleri arasýnda  arýcýlýðýn çok hassasiyet ve teknik bilgi gerektirmesi, gezginci arýcýlýk yapýlmamasý,arýlarýn baþta varova  paraziti olmak üzere diðer hastalýklara karþý aþýrý hassasiyeti ve gerekli mücadelelerin zamanýnda yapýlmamasý arýcýlýðý sýnýrlayan faktörler arasýndadýr.

Ýlçemiz genelindeki arýcýlarýn; fenni kovanla arýcýlýk yapmalarýna raðmen, kovan baþýna alýnan bal miktarýnýn  (15 kg/kovan ) çok düþük olmasý yukarýdaki sebeplerden dolayýdýr.

Müdürlüðümüze baðlý elamanlar tarafýndan yukarýda belirtilen problemleri çözüme yönelik olarak, her türlü eðitim ve yayým çalýþmalarý  ve mahallinde arý kontrolleri yapýlmaktadýr.

            Ýlçemiz dahilindeki  kovan sayýsý,çeþidi ve kovan baþýna bal üretimi aþaðýya çýkarýlmýþtýr.

7-)   YEM BÝTKÝLERÝ PROJESÝ ÇALIÞMALARI   :

       24/3/2005 tarihli ve 25765 sayýlý resmi gazetede yayýmlanan Yem bitkilerinin desteklenmesi  kapsamýnda ilçemiz merkez ve köylerinde 31  çiftçiye Yem bitkileri projesi yapýlarak 20 çiftçimiz  toplam 621,450 dekar adi fið ekimi, 8 Çiftçimiz  178,240dekar Silajlýk Mýsýr  ekimi ve 3 çiftçimiz 24,509 dekar yonca ekimi yaptýrýlarak proje kapsamýnda  35.250,60 YTL nin çiftçilere ödenmesi için Ziraat bankasýna ödemeleri yazýlmýþtýr.

8-) – ÇÝFTÇÝ EÐÝTÝM ÞUBESÝ  :  Müdürlüðümüz tarafýndan 2005 yýlý içerisinde çiftçi eðitim þubesi tarafýndan yaplan çalýþmalar aþaðýya çýkarýlmýþtýr.

      Demastrasyon Uygulamalarý :    Nohut Demastrosyon çalýþmasý yapýlmaktadýr. Ýlçemizde Kurþunlu beldesinde Güçlü köyünde Cemal BERKTAÞ tarafýndan yapýlmaktadýr.                                       

    9-) HAYVAN SAÐLIÐI   : 2005 yýlýnda 164  baþ ineðe sun’i  tohumlama yapýlmýþ bunlardan 125 adet kültür ýrký buzaðý elde edilmiþtir. 3600 adet büyükbaþ, küçükbaþ ve tek týrnaklý hayvana þarbon aþýlamasý yapýlmýþtýr. 5.000 adet büyükbaþ ve  küçükbaþ hayvana Þap aþýlamasý, 400 büyükbaþ ve küçükbaþ  hayvana Burucella aþýlamasý, köpeklere kuduz aþýsý kampanyasý düzenlenerek 80 adet köpeðe kuduz ve karma aþýlamasý yapýlmýþtýr.2.000 adet kanatlýya Newcastle  aþýlamasý, 17.500 adet büyük ve küçükbaþ  hayvanda saðlýk taramasý yapýlarak çeþitli hastalýklara karþý aþýlandý. 

2005 Yýlý itibariyle 2 adet Hastalýk çýkýþý olmuþtur. Yukarý Selimli Köyünde Elmalý mezrasýnda koyun brucella hastalýðý çýkmýþ alýnan idari ve fenni tedbirler sonucu söndürülmüþtür. Ýlçemiz Yukarýsaz köyünde þap hastalýðý çýkmýþ olup alýnan idari ve fenni tedbirler sonucunda söndürülmüþtür.

10- )BÝTKÝ KORUMA ÞUBESÝ  : Müdürlüðümüz tarafýndan Ýlçemizde faaliyet gösteren Zirai Ýlaç bayilerinin kontrolleri yapýlarak tarihi geçmiþ bozuk zirai ilaçlarýn satýþý önlenmektedir.

2005 yýlýnda yapýlan mücadele çalýþmalarý aþaðýya çýkarýlmýþtýr.

Yapýlan Mücadelenin Adý :                             Mücadelenin yapýldýðý (Ton-Aðç-da):

Yukarýda belirtilen Mücadele çalýþmalarý  yönetimli çiftçi  uygulamasý ile yapýlmýþtýr.

11 -) DESTEKLEME VE KONTROL ÞUBESÝ : Ýlçemizde faaliyet gösteren Kimyevi Gübre bayilerinin kontrolleri yapýlarak ürüne göre gübre verilmesinin yararlarý konusunda bilgilendirilmektedir.

            Ýlçemizde faaliyet gösteren Fýrýn ve diðer esnaflarýn kontrolleri ilçe müdürlüðümüzde görevli bir Veteriner Hekim ve bir adet Ziraat Mühendisi olmak üzere gýda kontrollerinde görevli 2 elaman tarafýndan yapýlmaktadýr. Tarihi geçmiþ bozuk mallarýn satýþý engellenmekte ve temizlik konusunda gerekli hassasiyetin gösterilmesi saðlanmaktadýr.  

12 -) ÝLÇE TARIM MÜDÜRLÜÐÜ VE ÖZEL ÝDARE TARAFINDAN YAPILAN PROJELER

Kaymakamlýk Özel Ýdare Müdürlüðü  ve Tarým Ýlçe Müdürlüðümüzün ortak çalýþmalarý ile Ýlçemizde Süt keçiciliðini geliþtirmek amacýyla yavru verimi ve süt verimi yüksek olan Saanen keçi yetiþtiriciliði projesi yapýlarak Keçi fiyatlarýnýn yarýsý Özel Ýdare Müdürlüðünce ve kalan yarýsý Çiftçi tarafýndan karþýlanarak, 2004 yýlý içerisinde Ýlçemiz Ýpekyolu beldesinde  6 adet Çiftçiye toplam 75 tanesi proje kapsamýnda  damýzlýk sanen keçisi getirilip daðýtýlmýþtýr.

                                                                        Tuncay ALTUNOÐLU

                                                              Ýlçe Müdürü

TARIM VE HAYVANCILIK ÇALIÞMA

RAPORU

1999 yýlý ve 2000 yýllarýnda Finansmaný Sosyal Yardýmlaþma ve Dayanýþma Vakfýnca karþýlanan ve Vakýf-Tarým Ýlçe Müdürlüðü-Sözleþmeli çiftçi dayanýþmasý ile uygulanan projeler aþaðýya çýkartýlmýþtýr.

            1 – 1999 yýlý içerisinde ayrý ayrý iki defadan olmak üzere çiftçilerimize 52 adet Honstain cinsi süt sýðýrý daðýtýlmýþtýr.

            2 –  2000 yýlý içerisinde 110 büyük baþ süt sýðýrcýlýðý Projesi yapýlmýþ olup, üzere çiftçilerimize 52 adet Honstain cinsi süt sýðýrý daðýtýlmýþtýr.

            3 -2000 yýlý içerisinde 3250 adet Ceviz fidaný projesi hazýrlanarak 3250 adet Yalova 4, Bilecik ve Þebin cinsi tüplü ceviz fidaný getirtilerek  daðýtýlarak fidanlarýn dikimleri yaptýrýlmýþtýr.

            4 -2000 yýlý içerisinde 50 adet Sera projesi yapýlarak   bir tanesi Ýlçemiz  kesiköprü mevkiinde, 1 adeti merkez Taþbaþý mahallesinde, 1 adeti Kocaözü kasabasýnda ve 2 adedi karaçayýr köyünde olmak üzere  toplam 5 adet sera kurdurulmuþtur.

            5 -2001 yýlý içerisinde Finansmaný Sosyal Dayanýþma ve Yardýmlaþma vakfý ve Projeyi uygulayacak Çiftçi tarafýndan karþýlanmak üzere  Ýlçe Müdürlüðümüz ve Sosyal Dayanýþma ve Yardýmlaþma vakfý ile ortaklaþa  Hekimhan Cinsi Ceviz fidaný Üretim projesi hazýrlanmýþtýr.

            6 -2001 yýlý içerisinde parasal finansmaný Sosyal Dayanýþma ve Yardýmlaþma vakfý tarafýndan karþýlanmak üzere Müdürlüðümüz  ve Sosyal Dayanýþma ve Yardýmlaþma vakfý ile ortaklaþa  1000 baþ koyunculuk  projesi hazýrlanarak Vakýf tarafýndan ilgili plasman istenilmiþtir.

                                                           7- Kaymakamlýk Köylere Hizmet Götürme Birliði-Tarým Ýlçe Müdürlüðü ve Orman Ýþletme Þefliði ortak çalýþmasý ile Ýlçe Merkezimizde boþ bir hazine alaný tespit edilerek örnek ekonomik deðeri olan orman ürünleri ve tarým ürünleri deneme ve teþhir alaný kurulma çalýþmarýna baþlanmýþ olup burada fidan dikimleri gerçekleþtirilmiþtir.

                                                                                                                      Tuncay ALTUNOÐLU

                                                                                                                              Ýlçe Müdürü

HEKÝMHAN’ DA  ORGANÝK KAYISI YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝNÝN GENEL DURUMU

Çiftçi Sayýsý                        = ...........10
Kullanýlan Arazi                   =.....................750 (ha)
2005 yýlýnda üretilen kuru kayýsý=………450. TON
Organik aðaç sayýsý             =.......................... 6.000

ORGANÝK KAYISI BAHÇELERÝNÝN KURULMA ESASLARI EKONOMÝK FAKTÖRLER

Ekonomik olanlarýn yetiþtiriciliði
Gelecekte arz talep dengesindeki sýnýrlamalar
Tüketim tercihlerinin deðiþmesi
Gelecekte girdi maliyetlerinde artýþ

YENÝ BAHÇE TESÝSÝ

Bahçe tesisinden önce toprak analizi yapýlmalý
Taban araziler yerine hafif meyilli alanlar tercih edilmeli (ilkbahar geç donlarýndan etkilenmemesi için)
Özellikle donlarda zarar görülen yörelerde kuzeye bakan yamaçlar tercih edilmeli
Kayýsý genelde kuru,hafif,çakýllý topraklara iyi adapte olur ve kuvvetli geliþir.
Rutubetli ve taban suyu yüksek ,aðýr killi topraklarda organik kayýsý bahçesi tesis edilmemelidir.
Taban suyu yüksek olmamalýdýr
Bahçe tesis edilecek arazinin derin geçirgen ,besin maddelerince zengin,týnlý ve kireçli topraklar seçilmeli
Üretim alanýnýn hazýrlanmasý sýrasýnda, bu alanda bir önceki ürünün hasadýndan sonra kalmýþ olan bitki artýklarý,elle veya makine ile toplanmalýdýr.
Topraðý dikime hazýrlamak için dipten kabartan ve yýrtarak iþleyen týrmýk , kazayaðý , çizelge, toprak frezesi gibi aletler kullanýlmalýdýr. Meyilli alanlarda meyil yönüne dik olarak iþlenmelidir.

TOPRAK ÝÞLEME

Organik kaysý bahçesinde mevsimlere göre üç deðiþik zamanda toprak iþleme ön görülmüþtür, uygulanan sulama sistemine göre deðiþiklik gösterebilir.
Son baharda yapýlan toprak iþleme .
Ýlk bahar aylarýndaki toprak iþleme . Çiçeklenme veya küçük meyve döneminde olabilecek kök zararlanmalarý çiçek ve meyve dökümünü artýra bileceðinden bu dönemde toprak iþleme yapýlmamalýdýr .
Yaz aylarýnda toprak iþleme .

SULAMA

Kayýsý aðaçlarý genel olarak fazla sudan hoþlanmazlar. Ancak meyvelerin irileþtiði ve olgunlaþtýðý yaz aylarýnda sulama gerektirir.
Yazý çok sýcak ve yaðýþsýz geçen yýllarda 20-25 günde bir olmak üzere 4 - 5 kez sulama gerekir. Son sulamanýn çok geciktirilmesi sürgünlerin kýþ soðuklarýndan zarar görmesine neden olur.
Sulama sayýsý ve zamaný topraðýn cinsine ve iklime göre deðiþir.
Yýllýk sulama planý hazýrlanmalýdýr.
Organik kaysý yetiþtiriciliðinde , sulama suyunun basýnçlý yada basýnçsýz kapalý sulama teknikleri ile verilmesi esastýr.
Kullanýlacak olan sulama suyu analiz ettirilmeli ve TS 7739 standartlarýna uygun olaný tercih edilmelidir.

 
BÝTKÝ BESLEME

Organik kaysý yetiþtiriciliðinde her parsel için toprak ve yaprak analizi yaptýrýlmasý esastýr.
Bitki besleme programýnýn hazýrlanmasý ve uygulanmasý kontrol veya sertifikasyon kuruluþunun kontrolünde yapýlýr.
Bitki besin maddelerinden ancak TS 12611 de yer alan maddeler kullanýlabilir.
Çiftlikte üretilen organik maddeler, kompostlar ve mineraller ile kayaçlarýn kullanýlmasýna müsaade edilir.
organik kayýsý bahçelerinde kullanýlacak olan organik gübrelerin de önceden analiz edilerek içinde bulundurduklarý bitki besin maddeleri tespit edilmelidir.
Bitkinin daha iyi istifade etmesini saðlamak amacýyla kullanýlacak olan çiftlik gübrelerinin C\N oranýnýn 20’nin altýnda olmasý gerekir,bu ise iyi bir yanmayla saðlanýr.
Gerek mineraller ve gerekse hümik asitlerin kullanýmýnda saðlayacaðý yarar bunlarýn beraber kullanýmý ile daha da artmaktadýr.
Yeþil gübreleme amacýyla ekilmiþ (mart ayý) bitkilerin topraða karýþtýrýlarak gömülmesi iþlemi bitkilerin 1/3 çiçeklendiðinde yapýlýr.
Kompost yapýmý organik yetiþtiricilikte mutlaka yer almalýdýr.

ORGANÝK GÜBRENÝN YETERSÝZ KALDIÐI DURUMLARDA
AÞAÐIDAKÝ MATERYALLAR KULLANILABÝLÝR

Ýsim Tanýmlama/bileþime ait þartlar/kullaným koþullarý
Çiftlik gübresi - Hayvan gübresi ve bitkisel materyal karýþýmýný ihtiva eden ürünlerdir. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir. - Hayvan türleri belirtilmelidir.
Kurutulmuþ çiftlik gübresi ve dehidre kanatlý gübresi - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir. - Hayvan türü belirtilmelidir.
Kanatlý gübresi ve kompost çiftlik gübresini içeren kompost edilmiþ hayvan dýþkýlarý - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir. - Kontrollü fermantasyon/uygun seyreltmeden sonra kullanýlmalýdýr. - Hayvan türü belirtilmelidir.
Sývý hayvan dýþkýsý (þerbet) - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir. - Kontrollü fermantasyon/uygun seyreltmeden sonra kullanýlmalýdýr. - Hayvan türü belirtilmelidir
Kompost edilmiþ ev atýklarý - Ayrýþtýrýlmýþ bitkisel ve hayvansal ev atýklarý kompostudur. - Kapalý toplama sistemi içinde üretilmiþ olmalýdýr. - Kuru maddede maksimum konsantrasyonlar (mg ve/veya kg) - Kadmiyum: 0.7 - Bakýr: 70 - Nikel: 25 - Kurþun: 45 - Çinko: 200 - Civa: 0.4 - Kromiyum: 70 (toplam) - Kromiyum (VI):0 (tespit edilebilirlik limiti) - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Peat (Torf =Turbage) - Çiçekçilik, fide, fidanlýk gibi bahçe bitkileri için sýnýrlý kullanýlýr. - Bitki kalýntýlarýnýn bataklýk ve göllerde çökelmesi sonucu oluþan doðal organik maddedir. - Tipik analizinde % 5-25 humik asit ve minimum. % 20 organik madde içermelidir. - Kurutulmus, sterilize edilmiþ ve 0-2 mm boyutunda öðütülmüþ. olarak kullanýlmalýdýr - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir
Humat (Humic shale) - Substratýn ilk kompozisyonu bu listedeki ürünlerle sýnýrlý olmalýdýr. - Prehistorik bitkilerin basýnç sýcaklýk ve jeolojik koþullar altýnda çökelmesiyle oluþan doðal organik bir maddedir. - Tipik analizinde% 25-50 humik asit ve iz elementler içermeli, pH= 5-6 olmalýdýr. - Kurutulmuþ, 0-2 mm boyutunda öðütülmüþ halde kullanýlmalýdýr. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Ham humik asit tuzu (Leonardite) - Prehistorik bitkilerin basýnç, sýcaklýk, zaman ve jeolojik koþullar altýnda çökelmesiyle, humifikasyonu ve baþkalaþýmýyla oluþan doðal organik bir maddedir. - Tipik analizinde % 50-80 humik asit ve iz elementler içermeli, pH=3,5-5 olmalýdýr. - Kurutulmuþ, homojenize edilmiþ, 0-2 mm boyutunda öðütülmüþ kullanýlmalýdýr. - Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir
Humik asit ekstraktý - % 1'lik kostik potas (KOH) eriyiðinde Leonardit madeninden eksrakte edilmelidir. - Min. 1 50 mg/lt humik asit içermeli, Ph=6-8 olmalýdýr. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Vermiculit - Mika madeninin doðal aþýnmasýyla oluþan Magnezyum aluminosilikat madenidir. - Topraðýn nemini tutma ve iþlenebilirliðini artýrma özelliðine sahiptir
Perlit - Volkanik kökenli bir madendir. - Nem tutma ve süzme özelliðine sahiptir. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Zeolit - Volkanik kökenli doðal kalsiyum potasyum alüminosilikat madenidir. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir
Alçý taþý (Gypsum) - Buharlaþmayla çökelmiþ doðal kalsiyum Sülfat madenidir. - Tipik analizinde% 80 CaSO4, % 14-18 S içermelidir. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Yumuþak kaya fosfatý - Doðal kalsiyum fosfat madenidir.
- 90 mg/kg P205 den daha fazla Kadmiyum içermemelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Apatit - Doðal kalsiyum flor fosfat madenidir.
- 90 mg/kg P205 den daha fazla Kadmiyum içermemelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Crandallite - Doðal altimino kalsiyum fosfat madenidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Phosphophyllite - Doðal çinko demir manganez fosfatýdýr.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Sylvinite - Ham sodyum potasyum klorür tuzudur.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Carnallite - Ham magnezyum potasyum klorür tuzudur.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Kainite -Ham magnezyum klorür tuzudur.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Langbeinite - Ham potasyum klorür magnezyum sülfattýr.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Doðal kalsiyum karbonat - Kalsit, kireç taþý, mermer ve traverten kayaçlarýndan üretilmelidir. - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.

Dolomit - Doðal magnezyum kalsiyum karbonattýr.
- Min %11 Mg, % 22 Ca içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Epsomite (Kiesserite) - Doðal magnezyum sülfat tuzudur.

Elementel kükürt -Doðal kükürt madenidir.
- Min % 30 S içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Granit tozu ve/veya kumu - Asidik volkanik bir kayaçtýr.
- Potasyum ve iz elementler içerir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Borate - Doðal boron madenidir.
- % 11 B içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafýndan denetlenmelidir.
Ferrous sülfat - Doðal demir sülfat madenidir.
- % 20 Fe içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Ferrous carbonate - Doðal demir karbonat madenidir.
- %14 Fe içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafýndan denetlenmelidir.
Curuf - Yüksek fýrýn curufudur.
- % 25 Ca, % 5 Mg, %8 P205 içermelidir.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Martý gübresi - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.

Bitkisel madde kompostu - Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafýndan denetlenmelidir.

Aþaðida belirtilen hayvansal orijinli ürün veya yan ürünler - Kontrol ve/veya sertifikasyon kurulusu tarafýndan denetlenmelidir.
- kan unu (min.% 9 N içermelidir)
- týrnak unu
- boynuz unu
- kemik unu veya jelatinize kemik unu
- hayvan kömürü
- balýk unu (min % 4 N, %7 P, %l K içermelidir)
- et unu
- tüy ve saç unu
- yün, kürk, saç, süt ürünleri
Gübre için bitkisel orijinli ürünler veya yan ürünleri - Ayçiçeði unu, kakao kabuklan, malt saplarýdýr.

Deniz yosunu (alg) ve ürünleri Aþaðýdaki þekilde saðlanmýþ olmalýdýr;
- Dehidratasyon, dondurma ve ufalamayý içeren fiziksel islemler ile elde edilmiþ olmalýdýr.
- Su veya sulu asit ve/veya tuzlu solusyon ile fermentasyon ile ekstrakte edilmiþ olmalýdýr.
- öðütülmüþ olmalýdýr.
- Tipik analizinde NPK 1-0-2 ve 0-0-3 olmalýdýr.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Talaþ ve odun artýklarý - Aðaç kesildikten sonra kimyasal iþlem görmemiþ olmalýdýr.

Kompost aðaç kabuðu - Aðaç kesildikten sonra kimyasal iþlem görmemiþ olmalýdýr..

Odun külü - Aðaç kesildikten sonra kimyasal iþlem görmemiþ olmalýdýr.
- Min. %5 K2O içermelidir.
- Tipik analizinde NPK 0-2-6 olmalýdýr.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Yumuþak kaya fosfatý - Kadmiyum miktarý 90 mg/kg P2O5 e eþit ya da daha az olmalýdýr.
Alüminyum kalsiyum fosfat - Kadmiyum miktarý 90 mg/kg P2O5 e eþit ya da daha az olmalýdýr.
- Bazik topraklarda (pH>7,5) sýnýrlý kullanýlmalýdýr.
Kalsiyum klorit solüsyonu - Kalsiyum farkýnýn belirlenmesinden sonra kullanýlmalýdýr.
- Meyve aðaçlarýna kireç uygulamasýnda kullanýlýr.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Kalsiyum sülfat - Doðal orijinli olmalýdýr.
Þeker üretiminden gelen endüstriyel kireç (kullanýmý sýnýrlý) - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
- Sadece 31 Mart 2002 ye kadar geçerlidir.
Ýz elementler - Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Sodyum klorit - Ham iþlenmemiþ tuzdur.
- Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu tarafýndan denetlenmelidir.
Kaya unu (Granit tozu) -Asitik magnetik bir kayaçtýr.
- Min. % 4 K2O ve iz elementler içermelidir.
 

ZÝRAÝ MÜCADELE

Zirai mücadele konusunda ortaya çýkabilecek sorunlarýn azaltýlmasýnda daha organik tarým uygulanacak kayýsý bahçesinin tesisi aþamasýnda, öncelikle uygun toprak ve yer secimi yapýlmalý, tur ve çeþit seçiminde yöre þartlarýna uygunluk ve hastalýklara dayanýklý olma esasýna riayet edilmeli. uygun budama ve sekil verme iþlemi uygulanmalý, gübreleme, sulama, toprak iþleme en uygun sekide yapýlmalý ve böylece bitkiye saðlýký bir ortam hazýrlanmalý.
Bütün önleme tedbirlerine raðmen sorun görüldüðünde, öncelikle kültürel, biyolojik ve biyoteknik mücadele yöntemleri uygulanmalýdýr. Belirtilen bu uygulamalarýn hastalýk, zararlý ve yabancý otlara karþý mücadelede yetersiz kalmasý halinde. sadece TS 12611 Ek-2'de yer alan maddeler. Belirtilen þartlar yerine getirilerek kullanýlabilir. Bazý özel durumlarda, bazý mücadele yöntemleri, Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kurulusunun onayý ile uygulanabilir.Kullanýlmasýna izin verilmiþ, bitki koruma maddelerinin uygulanmasýnda dikkat edilmesi gerekli hususlar,TS 1261 de verilmiþtir.

ZARARLILARLA MÜCADELE

Organik kayýsý yetiþtirilen bahçelerde ortaya çýkabilecek önemli bazý zararlýlarla mücadelede yapýlacak iþlem!er çizelge 1'de, kuru kayýsý depolarýndaki zararlýlarla ilgili olanlar ise çizelge 4'te verilmiþtir.
Zararlýlarla mücadelede, biyolojik mücadeleye büyük önem ve öncelik verilmelidir. Bunun için. öncelikle zararlýlarýn doðal düþmanlarý olan predatör böceklerin ve örümceklerin, parazitoit böceklerin ve entomopatojen mikroorganizmalarýn (böcek patojenlerinin) korunmasýný ve çoðalmalarýný saðlayacak tedbirler alýnmalýdýr. Doða! düþmanlarýn korunmasý için, zararlýlarla mücadelenin, bunlara zararsýz veya az zararlý olacak þekilde yapýlmasý, yapýlacaksa ilaçlamalarýn bunlarýn zarar görmeyecek dönemlerde ve dozlarda uygulanmasýna dikkat edilmelidir. Ayrýca bunlarýn yaþamlarýný ve çoðalmalarýný devam ettirebilecekleri uygun yaþam yerleri (habitatlar) ve barýnma yerleri oluþturulmalýdýr.

çizelge 1. Kayýsý bahçelerinde sorun olan zararlýlar ile bunlara karsý kullanýlacak mücadele yöntemleri ve maddeleri
Zararlýnýn adý Kullanýlacak mücadele yöntemleri ve maddeler
Doðu meyve güvesi (Cydia molesta) ·1 Trichoqramma evanescens, Apanleles anarsiae, Ascoqaster rufipes, Macrocentrus linens, Brachimeria intermedia. Pimpla instigator, Pristomerus vulnerator qibi parazitoitleri ve Hsemetooadie pluviallis qibi predatödrü mevcuttur. ·2 Doqal düþmanlarýn, özellikle en önemli doðal düþmaný,olan T.evanescens'in korunmasý ve etkinliðinin arttýrýlmasý için gerekli önlemler alýnmalýdýr. ·3 Bahçede yapýlacak haftalýk kontrollerde birinci dölden zarar gören sürgünler, haftada bir kesilip imha edilmelidir. Böylece. meyve zararý yapan ikinci döl popülasyonu önemli ölçüde azaltýlmýþ olur ·4 Kayýsý bahçeleri, doðu meyve güvesinin konukçularýndan uzakta kurulmalýdýr. Bu durumda, son iki dolun beslenme þansý ortadan kalkar ve kýþlayan döl populasyonu düþer. ·5 Meyve depolan, zararlýnýn en uygun kýþlama yeri olduðundan bu gibi yerler, bahçenin uzaðýnda inþa edilmelidir. ·6 Aðaçlarýn altýna dökülen kurtlu meyveler hemen toplanarak bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr.
Þeftali guvesi (Anarsia lineatella) ·1 Trichoqramma evanescens, Apanteles anarsiae, Ascoqaster rufipes, Macrocentrus linen's, Brachimeria intermedia. Pimpla instigator, Pristomerus+ vulnerator qibi parazitoitleri ve Haemetopadie pluviallis gibi predatö rleri mevcuttur. ·2 Dogal düþmanlar zararlýyý tek baþýna kontrol altýna alamamaktadýr. Ancak korunmasý ve etkinliðinin artýrýlmasý için gerekli önlemler alýnmalýdýr. ·3 Mayýs ayýndan aðustos sonuna kadar. haftada bir kez olmak üzere yapýlacak bahçe kontrollerinde zararlýyla bulaþýk olduðu belirlenen sürgünler, 8 cm - 10cm uzunlukta kesilip, içindeki larva ile birlikte yok edilmelidir Ayni devrede, kayýsý aðaçlarýnda yeni çýkan yan sürgünlerin de kesilmesi yararlý olur. ·4 Aðaçlarýn altýna dökülen kurtlu meyveler, toplanarak bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr.
Tomurcuk týrtýllarý Küçük tomurcuk güvesi (Recurvaria nanekka) Yaprak Yeþil Týrtýllarý (Hedya nubiferena) Kýrmýzý tomurcuk týrtýlý (Spilonata ocellana) Bu zararlýlarýn yumurta parazitoiti olan Trichoqramma embryophagum’ un bulunduðu bahçelerde korunmasý ve etkinliðinin artýrýlmasýna çalýþarak biyolojik mücadele yapýlmalýdýr.
Akdeniz Meyve Sineði (Ceratitis capitata) ·1 Bahçeler, zararlýnýn konukçusu olan þeftali. Trabzon hurmasý gibi aðaçlarla, karýþýk olarak kurulmamalý. ·2 Yere dökülen zararlýyla bulaþýk meyveler toplanarak derin çukura gömülmelidir. ·3 Gama ýþýnlarý ile kýsýrlaþtýrýlmýþ böceklerin doðaya salýnmasý suretiyle mücadelenin etkin olduðu bilinmektedir.
Meyve hortumlu böceði (Rhynchites spp.) ·1 Kayýsý bahçelerinde çiçeklenme döneminden önce veya sonra aðaçlarýn altýna çarþaf vb. bir örtü serilerek dallar silkelenir ve düþen erginler toplanarak imha edilir.
Yazýcý böcekler Meyve yazýcý böceði (Solytus ruqulosus) Badem yazýcý böceði (S.amydali) ·2 Zararlý zayýf aðaçrý seçtiðinden bahçedeki kayýsý aðaçlarý toprak iþlemesi, budama, gübreleme ve sulama gibi bakým iþleri düzenli ve iyi þekilde yapýlmak suretiyle kuvvetli tutulmalýdýr. ·3 Budama artýklarý bahçede býrakýlmayýp toplanarak en az 2 km uzaklaþtýrýlmalýdýr. Özellikle fidanlýklarda hiçbir þekilde yerde kuru dal býrakýlmamalýdýr. ·4 Bahçedeki aðaçlarda zararlýyla bulaþma tespit edilen dallar kesilmeli ve toplanarak uzaklaþtýrýlmalýdýr. ·5 Mart, haziran ve eylül aylarýnda bahçelerdeki. aðaçlara kurumuþ dal parçalarý tuzak olarak asýlmalý ve aradabir kontrol edilmelidir. Bu tuzak dal parçalarýnda delikler görülmeye baþlandýðýnda tümü toplanýp yakýlmalýdýr.

HASTALIKLARLA MÜCADELE

Organik kayýsý yetiþtirilen alanlarda ortaya çýkabilecek önemli bazý hastalýklara karþý zirai mücadele Çizelge2'de verilmiþtir.
Hastalýklarla mücadelede, öncelikle iyi bir bakým, dengeli gübreleme ve sulama yapýlarak bitkiler saðlýký tutulmalýdýr. Bahçeler temiz yerlerde kurulmalý, hastalýklardan ari ve dayanýklý fidan kullanýlmalýdýr. Hastalýk belirtisi gösteren fidanlar gereðinde hemen sökülerek uzaklaþtýrýlmalýdýr.
Hastalýklý bitki parçalarý ve meyveler toplanarak, bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr. Hasattan sonra, bitki artýklarý toplanarak uygun bir þekilde imha edilmelidir.
Hastalýklarýn bulaþmasýný ve yayýlmasýný önlemek için, bakim iþlemleri sýrasýnda, bitkilerin yaralanmamasýna çok dikkat edilmelidir. Bakim iþlemlerinden önce, eller iyice sabunlanarak ve bol su ile yýkanmalýdýr

Çizelge 2. Kayýsý bahçelerinde sorun olan hastalýklar ile bunlara karþý kullanýlacak
mücadele yöntemleri ve maddeleri

Hastalýðýn Adý Mücadelede Kullanýlacak Yöntem ve Maddeler
Monilya (mumya) Hastalýðý ·1 Kayýsý bahçeleri kurulurken hastalýða dayanýklý olduðu bilinen çeþitler tercih edilmeli ·2 Hastalýkla bulaþýk bahçelerde, aðaçlar üzerideki bütün kuru dallar budanýp temizlenmeli ve artýklar yakýlmalýdýr. ·3 Mumyalaþarak aðaçlar üzerinde kalmýþ veya yere düþmüþ meyveler toplanarak bahçeden uzaklaþtýrýlmalý veya imha edilmelidir. ·4 Sonbaharda %2 ‘lik Bordo bulamacý, Ýlkbaharda %1’lik bakýrlý preparat uygulanmalýdýr.
Yaprak delen (Çil) hastalýðý (Coryneum beijerinckii) ·1 Kayýsý bahçelerinde görülen hastalýklý tomurcuk ve kanser yarasý bulunan dallar ve sürgünler budanarak bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr. ·2 Bahçelerde sulama, gübreleme, toprak isleme ve budama uygun bir þekilde yapýlarak, aðaçlarýn kuvvetli olarak geliþmesi ve iyi havalanmasý saðlanmalýdýr ·3 Gerekli durumlarda aþaðýdaki maddelerden biri kullanýlarak mücadele yapýlmalýdýr ·4 Uygulamada, aðaçlarýn her tarafýnýn iyice ýslanmasýna dikkat edilmelidir ·5 .100 L suya 2 kg bakýr sülfat %98 + 1 kg sönmemiþ kirec ·6 100 L suya 800 g bakýr oksiklorür %50 (WP) ·7 100 L suya 800 bakýr oksit %50 (WP) ·8 Uygulama zamaný aþaðýdaki gibidir:Uygulama, sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra,Uygulama, ilkbaharda çiçek tomurcuklarý açýlmadan once. ·1 Not - Burada verilen dozlar sonbahar dönemi için belirlenmiþ deðerlerdir. Ýlkbahardaki uygulamalarda yarý yarýya azaltýlarak kullanýlmalýdýr.
Sürgün ve dal yanýklýðý hastalýðý (Pseudomonas syringae pv.syringae ·2 Yeni kurulacak bahçelerde, üçgen usulü dikim yapýlmalýdýr. ·3 Gübreleme ve sulama iþlemleri zamanýnda yapýlarak, sürgünlerin kýsa olgunlaþmýþ ve odunlaþmýþ olarak girmeleri saðlanmalýdýr. ·4 Bahçeler, hakim rüzgarlara karþý, rüzgar kýran aðaçlar dikilmek suretiyle korunmalýdýr. ·5 Bahçelerde görülen hastalýkla bulaþýk dal ve sürgünler budanarak yakýlmalýdýr. ·6 Gerekli durumlarda aþaðýdaki dozlarda bordo bulamacý kullanýlarak mücadele yapýlmalýdýr. Uygulamada, aðaçlarýn her tarafýnýn iyice ýslanmasýna dikkat edilmelidir. ·7 1.ilaçlamada 100 L suya 3 kg bakir sülfat %98 + 1,5 kg sönmemiþ kireç ·8 2. Ýlaçlamada 100 L suya 1 kg bakir sülfat %98 + 0,5 kg sönmemiþ kireç Uygulama zamaný hasat sonundan, aðaçlarýn çiçeklenme dönemine kadarki donemdir.
Armillaria kök çürüklüðü Hastalýðý (Armillaria mollea) ·1 Aðaçlar derin dikilmemeli, aþýrý sulanmamalý ·2 Çevre bahçelerde hastalýðýn bulunduðu durumlarda, sel sularýnýn getireceði hastalýklý parçalarýn giriþini önlemek için. bahçenin, çevresine 60 cm - 70 cm derinlikte hendekler açýlmalý. Hastalýðýn görüldüðü bahçedeki saðlam aðaçlarý korumak için, sonbaharda veya ilkbahar baþýnda, aðaçlarýn iz düþümleri %5'lik karaboya veya %2'lik göztaþý ile metrekareye 10 litre ilaçlý su gelecek þekilde sulanmalýdýr.
Sliarka virus hastaligi (Plum pox) ·1 Anaç olarak hastalýða dayanýklý çeþitler kullanýlmalýdýr. ·2 Hasta ve hastalýk þüphesi olan aðaçlardan hiçbiri üretim materyali alýnmamalýdýr. · Özellikle fidanlýklar her yil kontro! edilerek hastalik belirtisi gosteren fidanlar derhal sökülmeli ve imha edilmelidir.
Kloroz ·1 Hastalýk etmenleri haricinde yapraklarda görülen sararma, kýzarma vb. renk anormallikler, genellikle bitki besin maddelerinin yetersizliði veya fazlalýðýndan kaynaklanmaktadýr. · Böyle durumlarda toprak ve yaprak analizleri yaptýrýlarak , analiz sonucuna göre önlem alýnmalýdýr.

YABANCI OTLARLA MUCADELE

Kayýsý bahçelerinde yabancý ot mücadelesi; toprak iþleme, biçme, çapalama, el ile yolma, sökme, uygun bitki örtüsü oluþturma vb þeklinde yapýlmalýdýr
Yeni bulaþmalarýn ve yayýlmayý önlemek için, çiftlik gübresi iyice yanmýþ olmalýdýr.

HASAT

Kayýsýlarda hasat, çeþide ve tüketim amacýna baðlý olarak, taze kayýsý ve kurutmalýk kayýsý hasadý olmak Üzere iki þekilde yapýlýr.
Ürün hasadýnda kullanýlan teknik, araç ve gereçlerin organik tahribat ve kirlilik meydana getirmemesi esastýr.
Ürünlerin elle toplanmasý esastýr.
Toplayýcýlarýn ellerinin temiz olmasý gerekmektedir.
Meyve hasadý sabahýn erken saatlerinde veya aksam serinliðinde yapýlmalýdýr.
Bir bahçenin hasadý sýrasýnda kayýsý çeþitlerinin karýþtýrýlmamasýna dikkat edilmelidir.
Hasatta çalýþan iþçilerin, organik kayýsý hasadýnda eldiven kullanmalarý tavsiye edilir.
Makine ile hasat yapýlacaksa, hasat makinesi ve birlikte kullanýlan malzemelerin (branda vb.) temiz olmasý gereklidir.
Temizlik ve arýndýrma iþlemlerinde, organik tarýmda (TS 12611) kullanýmýna izin verilenler haricinde bir madde ve yöntem kullanýlmamalýdýr.

KURUTMALIK KAYISI HASADI

Kurutmalýk kayýsýlar meyvedeki kuru madde oranýnýn biraz daha yükselmesi amacýyla geciktirilir.
Ancak. meyvenin kendiliðinden düþecek kadar olgunlaþmasý ve yumuþamamasýna izin verilmemelidir
Hasat Genellikle meyvelerin kuru madde oraný %26 - %28' e ulaþtýðýnda yapýlmalýdýr
Hasat zamanýn belirlenmesinde uyulacak kriterler TS 2964'te belirtilmiþtir.

KAYISILARIN KURUTULMASÝ ÝÞLEMÝ

Organik kuru kayýsýnýn uzun sure muhafaza edilebilmesi için depolama öncesi su muhteviyatýnýn % 13'ün altýna düþürülmesi gerekir.

Organik kayýsý kurutulmasý açýkta ve güneþ enerjili kollektörde olmak üzere iki ayrý yöntemle yapýlýr.
Kükürtleme yöntemi kesinlikle kullanýlmaz.

Açýkta kurutma

Kurutma yerlerinin özellikleri TS 9951'de verilmiþtir
Doðrudan topraða serilerek kurutma yerine diðerleri tercih edilmelidir.
Meyveler temiz bir bez (amerikan bezi) üzerine tek sýra þeklinde serilir ve iki gün kurumaya býrakýlýr. Daha sonra çekirdekleri elle çýkartýlýp rutubet oraný %10-13'e düþünce sergiden toplanarak tahta sandýklara konulur.

Güneþ enerjili kollektörde kurutma

Bu kollektörler çelik konstrüksiyon ve naylon kullanýlarak yapýlmýþ. esas yapý içine konan bir fandan oluþmuþtur. Ortadaki tünel içinde kerevetlerin konulmasý ve kolay hareketini saðlamak amacýyla çelik bir ray sistemi bulunmaktadýr.
Meyveler 1 m x 1 m ebatýndaki kerevetlere tek sýra halinde dizilir Bu þekilde hazýrlanýp doldurulan kerevetler kurutma tünellerine konur. Yaklaþýk olarak 1,5 gün burada tutulduktan sonra dýþarý alýnýr ve kerevetler üzerindeki meyvelerin çekirdekleri elle çýkartýlýr. Kerevetler yeniden kurutma tuneline alýnýp 1 gün daha rutubet oraný %10 - %1 3'e düþünceye kadar bekletilir.
Bu sure sonunda dýþarý alýnarak kurumuþ kayýsýlar toplanýr ve tahta sandýklara konulur.

DEPOLAMA

Organik kayýsýlarýn konacaðý depolar temiz. kuru, mantar ve böceklerden arýndýrýlmalý
Depolamada kullanýlacak malzemeler yeni olmalý veya mevcut malzemeler kurallara uygun þekilde kir ve bulaþýklardan arýndýrýlmýþ olarak kullanýlmalýdýr.
Depolarda, fena koku yayan ve ürünlere bulaþma ihtimali olan maddeler vb herhangi bir madde bulunmamalýdýr.
Organik ve konvansiyonel ürünler birlikte depolanmamalýdýr
Temizlik, dezenfeksiyon, organik tarýmda (TS 12611) kullanýlmasýna izin verilenler dýþýnda herhangi bir madde kullanýlmamalý ve yöntem uygulanmamalýdýr.

AMBALAJLAMA

§ Kayýsýlarýn ambalajlanacaðý yerler hakkýndaki gene! kurallar TS 12175'de verilmiþtir
§ Organik kayýsýlarýn ambalajlarý taþýma, saklama ve pazarlama süresince ürünleri iyi durumda tutacak ve saðlýða zarar vermeyecek nitelikte yeni, temiz, kuru, kokusuz, geri dönüþümleri en uygun malzemeden hazýrlanmýþ olmalýdýr.
§ Bu ambalajlama içindeki ürünün miktarýna göre, tahta kasa veya karton olmasý tercih edilir. Dolu haldeki ambalajlarýn 12.5 kg' ý aþmamasý gereklidir.

ETÝKETLEME (ÝÞARETLEME)

§ Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kurulusu tarafýndan organik olarak onaylanan kayýsýlarýn hasadýndan itibaren tasýma, isleme ve depolama ambarlarýnda geçici olarak da olsa içine konulduðu kaplarýn ve ambalajlarýn üzerinde, her hangi bir karýþmaya meydan verilmemesi bakýmýndan. bir etiket bulunmalýdýr.
§ Bu etikette, ürünün cinsi ve organik olduðu belirtilmeli, ayrýca üretici adý, üretim yeri ve parsel adi, parti no ve Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluþunun adý veya logosu yer almalýdýr.
§ Yazýlarda ve etiketlerde kullanýlan mürekkep ve yapýþtýrýcýlar saðlýða zararlý olmamalýdýr.
§ Nihai ambalajýn üzerinde kullanýlacak etikette, ürünün organik olarak üretildiði açýkça belirtilmeli ve;
§ Mevzuata uygun organik ürün logosu (sembolü))
§ Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluþunun adý, kod numarasý ve logosu.
§ Kontrol ve/veya Sertifikasyon Kuruluþunun bu urun için düzenlediði sertifikanýn numarasý
§ Ürünün adi,
§ Parti no,
§ Grubu,
§ Sýnýfý,
§ Tipi.
§ Boyu,
§ Net kütlesi (kg),
§ Ürün yýlý,
§ Üretim tarihi,
§ Ülkesi (ihraç edilecek ürünler için),
§ Üretim yeri (Ýl, Ýlçe, Köy, Parsel ve Parti No.),
§ Bu standardýn iþareti ve numarasý,
§ Tavsiye edilen son kullanma tarihi,
§ Pazarlayýcý firmanýn ticari ünvaný (veya kýsaltýlmýþ adý ya da tescilli markasý) ve adresi,
§ Katký maddelerinin ve tarým dýþý içeriðinin isimleri ve miktarlarý (kullanýldýysa), bulunmalýdýr.
§ Bu bilgiler istendiðinde Türkçe ve yabancý dille de yazýlabilir.
§ Ambalaj üzerindeki bilgiler okunaklý olmalý, kolayca silinmeyecek ve bozulmayacak þekilde yazýlmalý veya basýlmalýdýr.
§ Bunlardan baþka reklam olarak ambalajýn içindekilere aykýrý ve aldatýcý, yanýltýcý olmamak kaydýyla yazý ve resimler konulabilir.

EKOLOJÝK (ORGANÝK, BÝYOLOJÝK)
HAYVANSAL ÜRETÝMÝN TEMEL ÝLKELERÝ

 1. GÝRÝÞ

Dünya nüfus artýþý ve buna baðlý olarak tarým ürünlerine olan talebin yoðunluðu; son yýllardaki bitkisel üretim gibi hayvansal üretimin de, konvansiyonel hayvancýlýk da denilen yoðun üretim þeklinde yapýlmasýna neden olmuþtur. Konvansiyonel üretimde birim alandan yüksek miktarda ve ekonomik ürün alýnmasý öncelikli olduðu için; ekolojik denge ve ürün kalitesinde saðlýk kriterleri ikinci plana atýlmýþtýr. Bunun sonucu olarak da, günümüzde artýk konvansiyonel bitkisel üretim gibi konvaniyonel hayvansal üretimin de çevreye, hayvan ve insan saðlýðýna zararlý etkileri kendini göstermeye baþlamýþtýr.

Konvansiyonel hayvansal üretim iþletmelerinde, barýnaklardaki hayvan sayýsýnýn fazla olmasýna baðlý yerleþim sýklýðý ile yetersiz kalan iþgücü ve dikkatsiz bakým hayvanlarýn daha kolay hastalanmalarýna neden olduðu gibi özellikle Týrnak ve Ayak rahatsýzlýklarý ile Mastitis gibi hayvan yetiþtirme ile ilgili bazý hastalýklarý da arttýrmýþtýr. Daha fazla ilaç kullanýmý ve hayvansal ürünlerde daha fazla ilaç kalýntýsý birikimi riski demek olan bu durum ise, bu ürünleri tüketen insanlarýn saðlýðýný tehdit etmektedir. Ancak, bu üretimde kullanýlan yem ve bazý katký maddeleri daha büyük problemlere neden olmaktadýr. Nitekim, konvansiyonel hayvansal üretimin bitkisel kaynaklý yem ihtiyacýný karþýlayan konvansiyonel bitkisel üretim, gerek erozyona zemin hazýrlayarak, gerekse de genetik modifiye edilmiþ (GM) tohumlarý, yoðun kullanýlan sentetik kimyasal gübreleri ve tarým ilaçlarý ile hem ekolojik dengeyi bozmakta, hem de hayvan ve insan saðlýðýný tehdit etmektedir. Ayrýca, konvansiyonel hayvansal üretimde ekonomik hayvansal kaynaklý yem olarak yeterince hijyenik hale getirilememiþ ve ilaç kalýntýlarý da içerebilen çeþitli kesimhane yan ürünleri ve kadavra unlarý kullanýlmasý da bazý saðlýk sorunlarýna neden olmaktadýr. Örneðin son günlerde devamlý gündemde olan ve sinirsel belirtilerle seyrederek birkaç hafta içinde ölümle sonuçlanan bulaþýcý bir sinir hastalýðý Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE) / Deli inek hastalýðý veya halk dilinde deli dana hastalýðý konvansiyonel hayvansal üretimin getirdiði önemli bir problemdir. Ýngilizler deli inek hastalýðýnýn çýkýþ nedeninin, 1980'li yýllarýn baþlarýnda ülkelerindeki yem üreticilerinin maliyeti düþürmek için sýðýr yemlerine dejeneratif bir sinir hastalýðý Scrapie 'den ölen koyunlarýn kadavra unlarýný katmalarý olduðunu, çünkü bu tür yem kullanýmýnýn 1988'de yasaklanmasýyla hastalýðýn azaldýðýný ileri sürmektedirler. Fakat bu süre içinde veya daha sonraki yýllarda hasta sýðýr eti yiyen veya hasta sýðýr kadavra unlarýný yem olarak tüketen sýðýrlarýn etlerini yiyen insanlarda ölümcül dejeneratif bir sinir hastalýðý olan Creutzfeldt Jacop (CJ) hastalýðýnýn çýkmaya baþladýðýný da bildirmektedirler. Bu konudaki asýl endiþeler, hastalýðýn kuluçka süresinin insanlarda 5 ila 20-30 yýl gibi uzun zaman olmasý nedeniyle önümüzdeki yýllarda CJ hastalýðýnýn AIDS gibi geç tanýnan ve geç önlem alýnan önemli bir saðlýk problemi olabilirliðidir .

Konvansiyonel hayvansal üretimde, yemlerde olduðu gibi çeþitli katký maddelerinin kullanýlmalarý da önemli saðlýk sorunlarýna neden olabilmektedir. Örneðin, kanatlýlarda ve özellikle etlik piliçlerde geliþmeyi ve yemden yararlanmayý uyarýcý olarak antibiyotik kullanýmý konusunda en önemli prensip, insanlarda ve hayvanlarda tedavi (saðýtým) amacýyla kullanýlanlardan olmamasý veya bunlarla iliþkisi veya etkileþimi bulunmamasý iken, zaman zaman söz konusu prensibe uyulmadýðý görülmektedir. Nitekim, Dünya Saðlýk Organizasyonu (WHO)'nun yayýnladýðý bir raporda antibiyotiklerin etlik piliçlerde geliþmeyi ve yemden yararlanmayý uyarýcý olarak hatalý kullanýmý sonucu, bir çok mikrobun baðýþýklýk kazandýðý ve bilinçsiz kullanýmýn devam etmesi durumunda da insanlarda boðaz ve kulak iltihaplarýna karþý antibiyotiklerin etkili olamayacaðý bildirilmektedir . Bu nedenlerle Avrupa Topluluðu ülkeleri ve ülkemiz antibiyotiklerin, hastalýklarýn tedavisi dýþýnda geliþmeyi ve yemden yararlanmayý uyarýcý kullanýlmalarýný yasaklamýþtýr . Anabolizanlar, yani hormon ve benzeri maddelerin de geliþmeyi uyarýcý olarak kullanýlmalarý insan saðlýðýný olumsuz etkilemektedir. Nitekim, sýðýr besisinde kullanýlan sentetik anabolizanlardan stilbenler grubunun insanlarda uygun bünyelerde kansorejen ve gen yapýsýný bozan etkileri olduðu belirlendiðinden tüm ülkelerde yasaklandýðý bilinmektedir

Konvansiyonel hayvansal üretimle ilgili tüm bu sorunlar yanýnda; geliþmiþ ülkelerde hayvan haklarýna gösterilen ilgi nedeniyle hayvan refahý (welfare) giderek toplumsal düzeyde önem kazanmaktadýr. Hayvan refahý, týpký insanlardaki gibi hayvanlara da doðal davranýþlarýný yapabileceði; ekstrem hava koþullarýndan, stres yaralanma ve hastalýklardan korunabileceði bir ortamýn saðlanmasý ile yeterli beslenme olanaklarýnýn verilmesi anlamýna gelmektedir. Tüm bu nedenlerle son yýllarda, konvansiyonel hayvansal üretim alternatifi olarak ekolojik hayvansal üretim önerilmektedir . Bu üretim þeklinde, öncelikle ekolojik bir sürünün oluþturulmasý, hayvan refahýný (welfare) da ekolojik bir yetiþtirme ve besleme ile saðlayarak, saðlýklý hayvanlardan saðlýklý ürünler elde edilmesi amaçlanmýþtýr.

2. EKOLOJÝK HAYVANSAL ÜRETÝME BAÞLAMA

Ekolojik hayvansal üretim yapmak isteyen müteþebbis öncelikle Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Ekolojik Tarým Komitesi (ETK) tarafýndan çalýþma izni verilen herhangi bir Kontrol ve/veya Sertifikasyon kuruluþuna dilekçe ile baþvurur ve iþletmesinden elde edeceði ürünlerin ekolojik olarak deðerlendirebilmesi için gerekli çalýþmanýn yapýlmasýný talep eder. Kontrol kuruluþu müteþebbisten istediði çeþitli bilgi ve belgeler yardýmýyla baþvurunun ekolojik üretim yapmaya uygun olup olmadýðýna karar verir ve bunu Ekolojik Tarým Komitesi'ne bildirir. Kontrol kuruluþu ekolojik üretim yapmasýný kabul ettiði ve sözleþme yaptýðý müteþebbisi Geçiþ sürecine alýr, bu sürecin sonunda olumlu kanaat edinirse de müteþebbisin Ekolojik ürün etiketi kullanmasýna izin verir. Ekolojik hayvansal üretime baþlayan iþletmelerde hayvanlara kimlik verilmeli, üretim süresince de hayvanlarýn giriþ ve çýkýþý ile tüm tedavi uygulamalarý için detaylý ve muntazam kayýtlar tutulmalýdýr.

3. EKOLOJÝK SÜRÜNÜN OLUÞTURULMASI

3.1. Ekolojik sürü için hayvan seçimi

Ekolojik hayvancýlýkta, damýzlýk veya üretim için çevreye, iklim koþullarýna ve hastalýklara dayanýklý hayvanlar seçilmelidir. Bu nedenle, bölgeye adapte olmuþ yerli ýrklar ve melezleri öncelikle düþünülmelidir. Bu tür bir hayvancýlýkta, genetik methodlarla hayvan ýslahýna müsaade edilmediðinden ekolojik bir sürü oluþturabilmek için, genetik modifiye edilmiþ hayvanlar kullanýlamaz.

Ekolojik bir sürü oluþturabilmek için, iþletmeye dýþarýdan yani konvansiyonel iþletmelerden getirilecek hayvanlar çeþitli yönetmelikler göre Çizelge 3.1’de verildiði gibi belli bir yaþýn altýnda olmalýdýr.

Çizelge 3.1. Ekolojik bir sürü oluþturabilmek için konvansiyonel iþletmelerden getirilecek hayvanlarýn yaþý,

Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlar (Sýðýr, koyun ve keçi) Yönetmelik1

- Buzaðý en fazla ................... 6 aylýk a, c
“ en az ...................... 1 aylýk b,
“ (dana besisinde) en fazla................... 4 aylýk) c

- Kuzu ve oðlak en fazla................... 1.5 aylýk a, c
“ (kuzu ve oðlak besisinde) en fazla................... 1 aylýk) c

- Damýzlýkta kullanýlacak hayvanlar en fazla....................14 aylýk c

Kanatlý kümes hayvanlarý (Tavuk)

- Etlik civciv en fazla......................2 günlük a ,b,c

- Yumurtacý piliç “ ....................18 haftalýk a ,b,c

1 a) Avrupa Birliði Yönetmeliði,1999 ; b) IFOAM, 2002; c) T.C. Yönetmeliði,2002

* Konvansiyonel iþletmelerden getirilecek hayvanlarýn yaþý ile ilgili kýsýtlamalarýn çeþitli nedenleri vardýr. Örneðin; buzaðý, kuzu ve oðlaklar baðýþýklýk sistemlerinin güçlenmesi için aðýz sütü, rumen geliþimlerini tamamlamalarý yani yemlere alýþýncaya kadar da, tercihen anne sütü veya süt ikame yemi tükettikten sonra; etlik civcivler, yumurtadan çýktýktan ve vücutlarýndaki üç günlük besin madde reservlerini tüketmeden, yani bulunduklarý iþletmelerde konvansiyonel yeme baþlamadan önce; yarka iþletmelerinden alýnacak yumurtacý piliçler ise, cinsel olgunluða eriþerek kýlavuz yumurtalarýn görüldüðü yumurtlama dönemi baþlamadan bulunduklarý iþletmelerden alýnmalýdýrlar (12,17). Ekolojik sürünün büyümesi için ise, konvansiyonel iþletmelerden getirilecek hayvanlarýn yaþý ile ilgili bazý istisnalara izin verilir. Örneðin, bu amaçla konvansiyonel çiftliklerden yýllýk en fazla % 10 büyükbaþ, % 20 küçükbaþ yetiþkin hayvan saðlýk kontrollerinden geçirilerek sürüye katýlabilir. Bu oranlar önemli ölçüde büyüme yapýlmasý, tür deðiþikliðine gidilmesi gibi durumlarda kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþunun onayý ve komitenin izni ile % 40’a kadar arttýrýlabilir.

Ekolojik iþletmelerde, sürünün büyümesi çevre kirliliðine yol açmamalý, yani hayvan sayýsýna baðlý olarak artan gübre miktarý iþletmenin kullanýlan tarýmsal alanýnda nitrat kirliliðine neden olmamalýdýr. Bu nedenle, tarýmsal alanda gübre ile yayýlan nitrojen (N) miktarý, yýlda hektara 170’kg N'u geçmemelidir. [Yýlda 170 kg N'e eþdeðer gübre veren hayvan sayýlarý da; sýðýrlar için 2-5, koyun ve keçiler için 13.3, et tavuklarýn için 580, yumurta tavuklarý için de 230'dur]. Bu miktar aþýldýðýnda diðer bir ifadeyle hayvan sayýsý arttýðýnda, müteþebbis stokladýðý gübreyi baþka iþletmelerde deðerlendirmelidir. Kontrol kuruluþu önemli bir kirlilik söz konusu olduðunda, çevre koruma amacýyla hayvan sayýsýný azaltabilir .

3.2. Geçiþ süreci

Geçiþ süreci, ekolojik hayvansal üretime baþlanmasýndan ürünün ekolojik olarak kabul edilmesine kadar geçen süredir. Diðer bir ifadeyle, bu süreç, konvansiyonel hayvansal ürünün ekolojik hayvansal ürüne dönüþüm periyodudur ve hayvan türü ile verim yönüne göre Çizelge 3.2’de verildiði gibi deðiþmektedir. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu geçiþ sürecini kýsaltabilir veya uzatabilir ve bu durum gerekli sürenin yarýsýndan fazla olamaz. Kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþu kýsaltma veya uzatma gerekçesini dönem raporunda komiteye bildirir.

Çizelge 3.2. Hayvan türü ve verim yönüne göre geçiþ süreçleri,

Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlar (Sýðýr, koyun ve keçi) Yönetmelik1

- Sýðýr eti üretiminde 12 ay a ,b,c
“ yaþam süresinin 3/4'ü kadar a ,c
“ (dana besisinde) 6 ay a, c

- Koyun ve keçi eti üretiminde 6 ay a, c
“ (kuzu ve oðlak besisinde) 2 ay a, c

- Sýðýr, koyun ve keçi sütü üretiminde 6 ay (24 Aðustos 2003’ten sonra 3 ay) a
“ 3 ay b
“ 6 ay c

Kanatlý kümes hayvanlarý (Tavuk)

- Piliç eti üretiminde 2.5 ay a,c
“ Tüm yaþam (Verrastro, 1999)

- Yumurta üretimde 1.5 ay a ,b,c

1 a) Avrupa Birliði Yönetmeliði,1999; b) IFOAM, 2002; c) T.C. Yönetmeliði, 2002

4. EKOLOJÝK HAYVAN YETÝÞTÝRME

Ekolojik hayvan yetiþtirmede, üremenin doðal olmasý önceliklidir. Suni kýzgýnlýk ve suni tohumlama ise ilgili kontrol organýnýn izniyle yapýlýr. Embriyo transfer teknikleri uygulanmaz. Ovulasyonun kontrolü için hormon vb. maddelerin kullanýmý yasaktýr. Ekolojik hayvan yetiþtirmede hayvanlarýn refahý için öncelikle iyi bir barýnak ve dikkatli bakým koþullarý saðlanmalýdýr (3,4,5,16).

4.1.Barýnak

Barýnaklar hayvanlara yeterli temiz hava ve gün ýþýðý saðlayarak, ekstrem hava koþullarýndan da koruyacak þekilde inþa edilmeli, kullanýlan yapý materyalleri ve üretim ekipmanlarý da hayvan ve insan saðlýðýna zarar vermemelidir. Barýnaklar þekilleri ve boyutlarý bakýmýndan hayvanlarýn doðal davranýþlarýna cevap verebilecek nitelikte olmalarý ile konvansiyonel hayvan yetiþtiriciliðinde kullanýlanlardan farklýdýr. Örneðin, barýnaklarda bütün türler için Çizelge 4.1’de verildiði gibi bir dýþ alan (gezinme alaný) ayrýlmýþtýr.

Çizelge 4.1. Hayvan türleri için önerilen barýnak alanlarý

Barýnak iç alaný Barýnak dýþ alaný
Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlar
Sýðýr Et sýðýrý 100 kg CA'a kadar 1.50 m2 1.10 m2
200 kg " 2.50 m2 1.90 m2
350 kg " 4.00 m2 3.00 m2
350 kg CA'nýn üzerinde 5.00 m2 3.70 m2
* 350 kg CA’nýn üzerinde her 100 kg için ayrýca 1.00 m2 iç alan, 0.75 m2 dýþ alan
Süt ineði 1 hayvana 6.00 m2 4.50 m2
Damýzlýk boðalar " 10.00 m2 30.00 m2
Koyun ve keçi Ergin koyun ve keçi 1 hayvana 1.50 m2 2.50 m2
Kuzu ve oðlak " 0.35 m2 0.50 m2
Kanatlý kümes hayvanlarý
Tavuk
Et tavuðu 10 hayvana 1.00 m2 1 hayvana 4.00 m2
(veya 21 kg CA’A 1.00 m2)
Yumurta tavuðu 6 hayvana 1.00 m2 1 hayvana 4.00 m2

Avrupa Birliði Yönetmeliði,1999 ; T.C. Yönetmeliði, 2002

* Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlarýn gezinme alaný dýþýnda meralara sahip olmasýnýn hayvan saðlýðý açýsýndan önemli yararlarý vardýr ve bu hayvanlar iklim koþullarý imkan verdiði ölçüde bu alanlarý kullanabilmelidir. Büyükbaþ hayvanlarýn baðlý tutulmalarý yasaktýr. Ancak emniyet ve hayvan rahatlýðý gibi nedenlerle gerekli görüldüðünde, kontrol veya sertifikasyon kuruluþu bu hayvanlarýn düzenli olarak dýþarý çýkarýlarak dolaþtýrýlmalarý koþuluyla sýnýrlý bir süre için baðlanmalarýna izin verilebilir. Barýnaklardaki hayvan yoðunluðu hayvan türünün doðal davranýþlarýný engellememelidir. Hayvan sayýsý bir uzman görüþü alýnarak kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþunca belirlenir. Tavuklarda, kafeste yetiþtiriciliðe izin verilmez ve bu hayvanlarýn barýnaklarýnda iç alan dýþýnda gezinme ihtiyaçlarýný karþýlayan dýþ alan da vardýr. Bunlarýn barýnak iç alanlarýnda tünek ve folluk ihtiyaçlarý da karþýlanmaktadýr. Etlik piliç barýnaklarýnda 4800, yumurta tavuðu barýnaklarýn da ise 3000 adetten fazla hayvan barýndýrýlmamalýdýr .

Barýnaklarda ýþýðýn yeterli olmasý çeþitli fiziksel yaralanmalarý azaltmasý bakýmýndan önemli görülmektedir. Hayvanlarýn yeterli hareket alanlarýnýn olmasý ise, baðýþýklýk sistemlerinin güçlü olmasýný saðlamakta, týrnak ve ayak rahatsýzlýklarýna baðlý hastalýklarý da azaltmaktadýr. Konvansiyonel hayvancýlýkta hayvanlarýn yeterli hareket alanlarýnýn olmamasý, yani sýkýþýk barýndýrýlmalarý stres hormonlarýnýn salgýlanmasý arttýrmaktadýr. Bu da onlarýn, baðýþýklýk sistemlerinin zayýflamasýna ve dolayýsýyla daha kolay hastalanabilmelerine neden olmaktadýr. Sýkýþýk barýndýrma, ayný zamanda solunum yolu hastalýklarýnýn yayýlmasýný da hýzlandýrmaktadýr. Hem bu nedenlerle, hem de etik açýdan ekolojik hayvancýlýkta, barýnaklarýn hayvanlarýn doðal davranýþlarýna cevap verebilecek þekil ve boyutlarda olmasý temel alýnmýþtýr.

4.2. Bakým

Ekolojik hayvan yetiþtiriciliðinde, iyi bir barýnak koþullarý saðlandýktan sonra, önemli olan dikkatli bir bakýmdýr. Hayvan saðlýðýnýn korunmasý için, veteriner hekim önerileri ile dezenfeksiyon ve aþý gibi her türlü hijyenik tedbirlere müsaade edilir. Ancak yeterli hijyenik koþullar saðlandýktan sonra da, saðlýk problemleri çýkarsa, hayvansal ürünlerde kalýntý býrakmayan bitkisel ilaçlar gibi alternatif ilaç kullanýmýna öncelik verilir. Acil durumlarda sentetik ilaç gerekirse, toksikoloji listesi dikkate alýnarak kullanýlýr. Ancak, ürünün ekolojik olarak deðerlendirilebilmesi için, kullanýlan ilacýn kalýntýlarýnýn vücuttan atýlmasý ve bunun içinde son ilaç dozu alýmýndan itibaren belli bir süre geçmesi beklenir. Bu süre, konvansiyonel üretim de yasa ile belirtilenin en az iki katýdýr ve herhangi bir süre belirtilmemiþ ise en az 48 saat olmalýdýr. Aþý uygulamalarý ve parazit tedavisi dýþýnda, bir yýl içerisinde hayvanlara üçten fazla (veya üretken yaþam süreçlerinin bir yýldan az olmasý halinde birden fazla), sentetik ilaçlarýn kullanýlmasý halinde söz konusu hayvanlar veya bu hayvanlardan elde edilen ürünler, ekolojik ürün olarak satýlamazlar. Bu hayvanlar, kontrol ve/veya sertifikasyon kuruluþunun izni ve komitenin uygun görmesi þartýyla yeniden geçiþ sürecine alýnýrlar.

Barýnaklarda hijyenik tedbirler alýnmasý yanýnda, hayvanlarýn bakýmýyla ilgili onlarý strese sokarak baðýþýklýk sistemlerini zayýflatacak davranýþlardan da kaçýnýlmalýdýr. Ekolojik hayvan yetiþtiriciliðinde, büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlarda kastrasyon, boynuz köreltme, kulak delme gibi hayvanýn fiziki yapýsýna müdahaleler sadece kontrol kuruluþunun onayý ile yapýlýr. Bu müdahalelerde hayvanlarýn acý çekmesi minimize edilmeli, gerekirse anestezik ilaçlardan yararlanýlmalýdýr. Bu hayvanlarda kuyruk kesme, tavuklarda ise gaga kesme uygulanmamalýdýr. Hayvanlarýn taþýnmasý, hayvanlarda en az stresi oluþturacak ve en kýsa zamanda gerçekleþtirilecek þekilde yapýlmalý ve nakil sýrasýnda sakinleþtirici kullanýlmamalýdýr. Ekolojik hayvanlar ile konvansiyonel hayvanlarýn kesimi mümkünse ayrý kesimhanelerde, mümkün deðilse ayný kesimhanede farklý zamanlarda yapýlmalýdýr. Ayrýca, hayvanlara kesim esnasýnda stres yaratmayacak þekilde davranmalý ve uygun kesim yöntemlerinden yararlanýlmalýdýr.

5. EKOLOJÝK HAYVAN BESLEME

Hayvanlara tüm doðal davranýþlarýný gösterebileceði barýnak ve iyi bir bakým olanaklarý verilse de, diðer bir ifadeyle hayvan refahý ile ilgili ekolojik yetiþtirme koþullarý saðlansa da, ekolojik besleme olanaklarý verilmedikçe saðlýklarýnýn korunmasý ve onlardan saðlýklý ürünler alýnmasý mümkün deðildir. Nitekim, konvansiyonel hayvansal üretimde en önemli saðlýk sorunlarýnýn hayvan beslemede yapýlan hatalardan kaynaklandýðý görülmektedir. Hayvan beslemede rasyonlarý (diyetleri) oluþturan yemlerin kalitesi, miktarý ve veriliþ þekilleri ile kullanýlan katký maddeleri hayvan saðlýðýný önemli derecede etkilemektedir.

Yem kalitesi hayvan saðlýðýný önemli derecede etkiler. Ekolojik hayvan beslemede genç ruminantlarýn beslenmesi öncelikle ana sütüne dayanmalýdýr. Doðumla birlikte buzaðýlar en az 3 ay, kuzu ve oðlaklar en az 1.5 ay ana sütü almalýdýr. Ekolojik hayvan beslemede kaba ve yoðun yemler, ekolojik ve özellikle bitkisel kaynaklý olmalý ve üreticiler bu yemleri mümkün olduðunca kendi iþletmelerinden veya yakýn iþletmelerden temin etmelidir. Ekolojik sýðýr, koyun ve keçi gibi ruminant iþletmelerinin,  serbest otlak alanlarýna sahip olmasýnda da yarar vardýr.

Mer’a ve otlaklarda kimyasal gübreleme ve mücadele yapýlmamýþ olmalýdýr. Bu alanlarý kullanacak hayvan sayýsý da, gübreden kaynaklanan nitrat kirliliðine neden olmamalý, diðer bir ifadeyle,yýlda hektara 170 kg N’a eþdeðer gübre veren hayvan sayýlarýný veya yaklaþýk 2 büyükbaþ hayvan birimini geçmemelidir.

Ekolojik bitkisel kaynaklý yemler genetik modifiye edilmiþ olmadýklarý, sentetik kimyasal gübre ve tarým ilacý kalýntýlarý içermedikleri için, hayvan ve insan saðlýðýný tehdit etmemektedirler. Ekolojik kaba yem kaynaðý silajlarýn hazýrlanmasýnda sadece fermentasyona yardýmcý katký maddelerinden izin verilenler kullanýlmalýdýr. Ayrýca, yoðun yemlerden protein kaynaðý küspeler de, üretimleri veya iþlenmeleri aþamasýnda kimyasal solventler ile muamele edilmiþ olmamalýdýr .

Ekolojik hayvan beslemede, hayvansal kaynaklý yem olarak, ekolojik veya konvansiyonel üretilen süt ve süt ürünleri ile balýk, diðer deniz hayvanlarý, bunlarýn ürünleri ve yan ürünleri kullanýlabilir. Fakat, kesimhane yan ürünleri ve kadavra unlarýnýn kullanýmý yasaktýr. Nitekim, konvansiyonel hayvan beslemede bu tür bir yem kullanýmý nedeniyle ortaya çýktýðý ileri sürülen BSE hastalýðý, halen hayvan ve insan saðlýðýný tehdit eden önemli bir problem olmaya devam etmektedir

Yemlerinin tümünü ekolojik üretimden saðlayamayan üreticilere, özel zaman sýnýrlamalarý ve þartlarýnda Çizelge 5.1'de verildiði gibi belli bir miktar konvansiyonel yem kullanmalarýna da müsaade edilmektedir.

Çizelge 5.1. Hayvan türleri için günlük izin verilen toplam konvansiyonel yem kurumaddesi (KM) tüketimi,

Büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlar (Sýðýr,koyun ve keçi) Yönetmelik1

- Toplam günlük rasyon KM’sinde en fazla % 15 b
“ en fazla % 10 a,c

Kanatlý kümes hayvanlarý (Tavuk)

Toplam günlük rasyon KM’sinde en fazla % 10 b
“ en fazla % 20 a, c

1 a) Avrupa Birliði Yönetmeliði, 1999; b) IFOAM, 2002; c) T.C. Yönetmeliði, 2002

Ekolojik yem üretiminin yetersiz kaldýðý özellikle ekstrem hava koþullarý gibi durumlarda, hayvanlarýnýn günlük rasyonlarýnda, önerilen sýnýrlamalardan istisna olarak, ülkelerin ilgili makamlarý belirli bir bölgede, kýsa bir süre için daha yüksek oranda konvansiyonel yem kullanýmýna izin verebilir. T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Yönetmeliði 2002’ye göre de, bu oranIN % 40’a kadar artýrýlabileceði þeklinde bildirilmektedir. Sadece mer’alarýn yetersiz olduðu durumlarda ise, toplam günlük rasyon KM’sinde izin verilen konvansiyonel yem tüketimi en fazla % 25’dir. Ayrýca ilgili makamlar, günlük rasyonlarda geçiþ sürecinde olan yemlerin % 30 oranýna kadar, hem geçiþ sürecinde, hem de ayný iþletmeden gelen yemlerin ise % 60 oranýna kadar kullanýmýna müsaade edebilir.

Hayvan türlerine göre verilecek kaba ve yoðun yem miktarlarý da hayvan saðlýðýný etkilediðinden, ekolojik hayvan besleme de, ruminantlarda kaba yemlerin öncelikle ve önemli miktarlarda, örneðin, rasyon kurumaddesinde yaklaþýk % 60 oranýnda (yüksek verimli süt hayvanlarýnýn beslenmesinde laktasyonun baþlangýcýndan itibaren 3 aylýk bir sürede % 50’ye azaltýlabilir), tahýllarýn ise, üretimin yoðun olduðu dönemlerde takviye olarak kullanýlmasý önerilmektedir . Çünkü, bu tür bir besleme ruminantlarýn sindirim fizyolojileri ile de uyumludur. Bilindiði gibi, bu hayvanlar, yüksek miktarda selüloz içeren yemlerden önemli derecede yararlanabilirler. Kaba yem aðýrlýklý bir besleme, konvansiyonel hayvan beslemede tahýllarýn hýzlý ve çok tüketilmesi ile ilgili sýkça görülen bir rahatsýzlýk olan asidozis’i de önlemesi açýsýndan önemlidir (12). Kanatlý kümes hayvanlarýnýn rasyonlarýný oluþturan karma yemlerine tahýllar, özellikle besi aþamasýnda % 65 oranýnda girmelidir. Bu hayvanlarýn günlük besin madde ihtiyaçlarýnýn karþýlanmasýnda taze ot, silaj veya kuruot gibi kaba yemler de kullanýlabilir .

Hayvanlara verilecek yemlerin veriliþ þekilleri de hayvan saðlýðýný etkilemektedir. Hayvanlarýn yemleme sürelerinin kýsa olmasý ve yemlerin sýra dizininde verilmesi, güçlü hayvanlarýn önce tüketmek istemesi nedeniyle güçsüz olanlarla dövüþmesine ve her iki hayvanda da gereksiz strese, yaralanmalara sebep olmaktadýr. Bu nedenle de, ekolojik hayvan beslemede büyükbaþ ve küçükbaþ hayvanlarda da, tavuklarda olduðu gibi yemlerini ne zaman isterlerse tüketebilecekleri bir ortam saðlanmasý gerekmektedir.

Hayvanlara verilecek yemlerin kalitesi, miktarý ve veriliþ þekilleri yanýnda, kullanýlan katký maddeleri de hayvan saðlýðýný önemli derecede etkiler. Ekolojik hayvan beslemede rasyonlarda, yem katký maddesi olarak çeþitli makro ve mikro elementler ile doðal kaynaklý vitaminler kullanýlabilir. Probiyotik (mikroorganizma), enzim, organik asitler, tahýl kýrýntýlarý, melas ve tuzun kullanýlmalarýna da izin verilmektedir. Ancak, konvansiyonel hayvansal üretimde önemli saðlýk problemleri oluþturan antibiyotiklerin, hastalýklarýn tedavisi dýþýnda geliþmeyi ve yemden yararlanmayý uyarýcý olarak kullanýlmalarý ile hormonlarýn geliþmeyi uyarýcý olarak kullanýlmalarý yasaklanmýþtýr. Koksidiyostatiklerin kullanýlmasý yasaktýr. Ekolojik hayvan beslemede, yem katký maddesi olarak genetik modifiye edilmiþ ürünlerin kullanýlmalarýna da izin verilmemektedir. Ekolojik hayvan beslemede izin verilen yem katký maddelerinin tamamý Avrupa Birliði ve T.C. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý Yönetmelik’lerinde listeler halinde bildirilmektedir.

6. SONUÇ ve ÖNERÝLER

Ekolojik hayvancýlýk, ekolojik denge yanýnda hayvan refahýnýn (welfare) etik açýdan da dikkate alýndýðý ve ürün miktarýndan çok ürün kalitesinde saðlýk kriterlerinin öncelikli olduðu bir üretim þeklidir. Bu üretim þeklinde, hayvanlara ekolojik yetiþtirme ve besleme olanaklarý verilmelidir. Hayvan refahý, ekolojik hayvan yetiþtirmede iyi bir barýnak ve dikkatli bakým koþullarý ile, ekolojik hayvan beslemede de, rasyonlarý oluþturan yemlerin kalitesi, miktarý, veriliþ þekillerinin düzenlenmesi ve izin verilen katký maddelerinin kullanýlmasýyla saðlanmalýdýr. Ekolojik hayvan beslemede, ekolojik bitkisel kaynaklý yemlere olan ihtiyacýn fazlalýðý özellikle ekolojik büyükbaþ ve küçükbaþ hayvansal üretim iþletmelerinde, ekolojik bitkisel üretimin de yer almasýnýn önemli olduðunu göstermektedir. Çünkü, bu þekilde saðlýklý hayvansal ürünler elde edilirken, iþletmedeki bitkisel üretim birimine yem bitkisi münavebesi getirilmesi, gübre temin edilmesi, hem topraðýn strüktür ve içeriðini iyileþtirecek, hem de iþletmeden elde edilecek ekolojik hayvansal ve bitkisel ürünlerin maliyetini düþürecektir. Nitekim, son günlerde saðlýklý hayvansal ürünlerin elde edilmesi için önerilen ekolojik hayvan çiftliklerinde de, bu iki üretim sistemi birlikte yer almaktadýr.

kaynak :HEKÝMHAN KAYMAKAMLIÐI

http://www.hekimhan.gov.tr/

Bu güzel çalýþmalardan dolayý sayýn Ýlçe Tarým Müdürü  ve personeline teþekkür eder, saygýlar sunarýz.